Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης το αρχαίο Δρυοδάσος του Ράντη στην Ικαρία
Αριά ή Άρια δρυς (Quercus ilex)
Το Δάσος του Ράντη βρίσκεται στην κεντρική ορεινή Ικαρία, στην οροσειρά του Αθέρα. Ανατολικά οριοθετείται από το Χριστοβούνι και συνορεύει µε τα δυτικά όρια της περιοχής του Αθέρα (περιοχή που έχει ενταχθεί στο δίκτυο NATURA 2000), ενώ δυτικά από το Μεγάλοφο και το Κλιµάτιο. Η νότια πλευρά του οριοθετείται από τους γκρεµούς του ορεινού όγκου. Απέχει γύρω στα 10 χλμ. από τον Εύδηλο (στο Δήμο του οποίου ανήκει διοικητικά) και 25-30 χλμ. από τον Αγ. Κύρηκο (πρωτεύουσα του νησιού).
Πανοραμική άποψη του Δάσους του Ράντη
Βορειοδυτικά του δάσους και σε ακτίνα περίπου 5 χλμ. απέχει το χωριό του Φραντάτου, ενώ ανατολικά του δάσους και σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι οικισμοί Δάφνη, Κοσοίκια, Πετροπούλι και Στελί.
Το Δάσος του Ράντη καλύπτει συνολική έκτασή 1.600 εκτάρια -περίπου το 3% από την συνολική έκταση της Ικαρίας- και εκτείνεται σε υψόµετρο 200-800 μ., µε κύριο πυρήνα τον Άριο ή Αριά (Quercus ilex) που καλύπτει έκταση 8.000 στρεµµάτων.
Αριά ή Άριος Δρυς – Το κυρίαρχο είδος του δάσους
Η Αριά είναι αειθαλές δέντρο ύψους 12-15μ. ή ψηλός θάμνος. Ο φλοιός του στην αρχή είναι λείος, γυαλιστερός και σταχτόχρωμος, εναργότερα με κατά μήκος και εγκάρσιες σχισμές, σταχτοκάστανος. Η περίοδος άνθησης είναι περίπου τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Τον Οκτώβριο και Νοέμβριο ωριμάζουν οι καρποί (μονοετής), οι οποίοι αμέσως μετά πέφτουν. Η Αριά αναπτύσσεται αργά, με χαμηλούς ρυθμούς παραγωγής, γεγονός που την καθιστά ισχυρή στο να προσαρμόζεται σε φτωχά εδάφη, σε χρονικά ανομοιογενείς βροχοπτώσεις, όπως και σε συνθήκες υδατικών και θερμοκρασιακών καταπονήσεων.
Επιπλέον είδη του Δάσους του Ράντη
Το Δάσος του Ράντη κυριαρχείται από το δέντρο Αριά ή Άρια δρυς (Quercus ilex). Παρόλα αυτά, έντονη παρουσία αποτελούν ψηλά δέντρα Κουμαριάς (Arbutus unedo) και Γλυστροκουµαριάς ή Άντρακλας (Arbutus andrachne), όπως επίσης και Φιλλύρεας ή Φιλλίκι ή Λεπρίνος (Phillyrea latifolia). Στην µεγαλύτερη έκταση του Δάσους ο υπο-όροφος είναι ανύπαρκτος, ενώ εκεί που υπάρχει, απαρτίζεται από Πουρνάρι (Quercus coccifera), Αστοιβή (Sarcopoterium spinosum), Αφάνα (Genista acanthoclados), Ρείκια (Erica arborea) και Λαδανιά (Cistus monspeliensis).
Οι εναλλαγές τοπίου του Δάσους, καθώς και η μορφολογία του εδάφους επιτρέπουν την ανάπτυξη πληθυσμών πολλών ειδών ερπετών, παρέχοντας κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, όπως είναι οι βραχώδεις εκτάσεις, οι πέτρινοι φράχτες (πεζούλες ή ξερολιθιές), κ.ά. Συγκεκριμένα, το Δάσος φιλοξενεί σαύρες, όπως είναι η Τούρκικη σαύρα (Lacerta oertzeni -είδος ενδημικό της Ικαρίας σε επίπεδο ηπείρου), το Σαμιαμίδι (Hemidactylus turcicus), ο Αβλέφαρος (Ablepharus kitaibelii), ο Οφίσωψ (Ophisops elegans), αλλά και φίδια όπως είναι ο Έφιος (Coluber caspius) και η προστατευόμενη οχιά (Vipera xanthina). Το Δάσος του Ράντη φιλοξενεί πληθυσμούς από διάφορα είδη μικρών θηλαστικών, όπως το προστατεύομενο Πετροκούναβο – η Ατσίδα (Martes foina), ο Σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor) καθώς και διάφορα είδη τρωκτικών.
Σημαντικότητα του Δάσους του Ράντη
Το Δάσος του Ράντη, ιδιαίτερης βοτανικής, οικολογικής, αισθητικής και ιστορικής αξίας, κυριαρχείται από Άριους (τοπική ονομασία του δρυ Quercus ilex – προστατευόμενο είδος της Οδηγίας 92/43 Παρ. Ι, κωδ: 9340), ηλικίας άνω των 300 ετών. Στον Ελλαδικό χώρο η Αριά (Quercus ilex), που είναι κυρίαρχο είδος του Δάσους του Ράντη, εντοπίζεται κυρίως στην Ήπειρο σε μικρές όμως δασικές συστάδες ή μεμονωμένα άτομα. Όσον αφορά την παρουσία της στα νησιά του Αιγαίου, είναι σπάνια και όπου υπάρχει, βρίσκονται μεμονωμένα άτομα υπό μορφή θάμνου. Αντιθέτως, στην Ικαρία έχει παρουσιάσει εξαιρετική προσαρμογή και παίζει δομικό ρόλο στην πλούσια σύνθεση των φυτοκοινοτήτων του υπο-ορόφου, καθώς καθορίζει τις μικροκλιματικές συνθήκες.
Το Δάσος του Ράντη είναι ένα δάσος υψίστης σημασίας από περιβαλλοντική, αλλά και επιστημονική πλευρά, καθώς αποτελεί ένα ώριμο δάσος, το οποίο απαρτίζεται από υπεραιωνόβια δέντρα με αποτέλεσμα το όλο αυτό οικοσύστημα να έχει φτάσει στο βέλτιστο στάδιο διαδοχής. Η κλίμαξ αυτή βλάστηση αποτελεί δείγμα δυνητικής βλάστησης για την Μεσογειακή Ευρώπη. Αντιπροσωπεύει το τελευταίο στάδιο διαδοχής των ακτών και της ενδοχώρας του Αιγαίου, και μπορεί να κυριαρχεί για εκατοντάδες χρόνια. Ενώ, σε χώρες όπως είναι η Ιταλία, η Γαλλία και το Μαρόκο, η Αριά έχει γίνει αντικείμενο μελέτης για την εξάπλωση, φυσιολογία και προσαρμογή της, στην Ελλάδα, δυστυχώς, περνά απαρατήρητο.
«Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης» το Δημόσιο «Δάσος του Ράντη»
Στις 21 Μαρτίου 2014, Παγκόσμια ημέρα Δασοπονίας, υπεγράφη από τη Γενική Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου κα Χριστιάνα Καλογήρου, η Απόφαση που κηρύσσει ως «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης» το Δημόσιο «Δάσος του Ράντη», που βρίσκεται στην κεντρική ορεινή Ικαρία, της Περιφερειακής Ενότητας Σάμου, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.
Το «Δάσους του Ράντη» αποτελεί ένα από τα τελευταία δρυοδάση (Quercus ilex) του Αιγαίου και είναι το μεγαλύτερο του είδους του στην Ελλάδα. Κατατάσσεται στα αρχαιότερα της Ευρώπης, αποτελεί επίσης, αντιπροσωπευτικό φυτοκοινωνικό σχηματισμό των ακτών και της ενδοχώρας του Αιγαίου και πηγή πληροφοριών για την επιστημονική κοινότητα και συνεπώς την ανθρωπότητα, για τις κλιματικές αλλαγές του παρελθόντος και του μέλλοντος. Στη σύνθεση του δρυοδάσους συμμετέχουν επίσης η αριά, η κουμαριά, η γλυστροκουμαριά και η ερείκη. Με την κήρυξή του το δάσος μπαίνει σε αυστηρότερο καθεστώς προστασίας και διαχείρισης.
Είχα την τύχη να διασχίσω αυτό το υπέροχο μνημείο της μεσογειακής φύσης και το μόνο που έχω να ευχηθώ είναι η παραπάνω απόφαση να λειτουργήσει ως σανίδα σωτηρίας αυτού του τόσο ευαίσθητου οικοσυστήματος, το οποίο βρίσκεται σε οριακό σημείο επιβίωσης εξαιτίας της αλόγιστης βόσκησης και του έντονου κινδύνου πυρκαϊάς.
