Η UNESCO αναγνώρισε τον Αλπινισμό ως Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της ανθρωπότητας

Ο αλπινισμός δεν είναι μόνο μια φυσική δραστηριότητα που απαιτεί αθλητικά προσόντα και τεχνικές δεξιότητες. Ο προσδιορισμός του αλπινισμού ως μια δραστηριότητα που πηγάζει απλώς από επιδιώξεις όπως η εξερεύνηση γοητευτικών τοπίων ή από την αναζήτηση προσωπικών επιτευγμάτων είναι ελλιπής.

Είναι όλα τα παραπάνω και επιπλέον χαρακτηρίζεται από ένα πνεύμα προσωπικής εμπλοκής, αίσθηση αυτονομίας και υπευθυνότητας, αυτογνωσία, σεβασμό για τη φύση, ισχυρή αλληλεγγύη και κοινωνικές σχέσεις.

Αυτά τα εξαιρετικά χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με το ιστορικό και πολιτιστικό τoυ υπόβαθρο, καθιστούν τον αλπινισμό άξιο αναγνώρισης ως Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά των ανεκτίμητων οικουμενικών και κοινωνικών αξιών.

Τι είναι ο Αλπινισμός;

Με τον όρο αλπινισμό εννούμε την ορειβασία σε μεγάλο υψόμετρο, με μεγάλο βαθμό δυσκολίας που περιλαμβάνει πολλές φορές και παραδοσιακή αναρρίχηση. Ονομάστηκε αλπινισμός γιατί παλαιότερα οι πιο τολμηρές αναβάσεις γίνονταν στις Άλπεις.

Τι είναι η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά;

Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά αποτελεί ένα από τα τρία είδη πολιτιστικής κληρονομιάς και αφορά παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγενέστερους με τον προφορικό λόγο, όπως οι λαϊκές παραδόσεις, οι γιορτές και τελετές, χοροί, οι παραστατικές τέχνες, οι κοινωνικές πρακτικές, οι γνώσεις και οι τεχνικές.

Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά συνίσταται από τα μη ψηλαφητά χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, τα οποία συχνά διατηρούνται από κοινωνικά έθιμα κατά τη διάρκεια μίας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου.

Οι τρόποι και τα μέσα συμπεριφοράς μιας κοινωνίας και οι συχνοί τυπικοί κανόνες λειτουργίας σε ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό κλίμα, όπως π.χ. κοινωνικές αξίες και παραδόσεις, έθιμα και πρακτικές, οι αισθητικές και πνευματικές αντιλήψεις, η καλλιτεχνική έκφραση, η γλώσσα, καθώς και άλλες πτυχές της ανθρώπινης πολιτιστικής δραστηριότητας.

Η διατήρηση της άυλης κληρονομιάς είναι πιο δυσχερής από τη διατήρηση φυσικών/απτών αντικειμένων. Άλλωστε η σημασία των φυσικών αντικειμένων μπορεί να ερμηνευθεί με φόντο τις κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές αξίες μίας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων.

Σύντομο χρονικό της ιστορικής απόφασης

Οι προσπάθειες ξεκίνησαν το 2009 προκειμένου να καταστεί δυνατή η συμπερίληψη του αλπινισμού στη λίστα της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Οι ομοσπονδίες μέλη του UIAA (Διεθνής Ομοσπονδία Ορειβασίας & Αναρρίχησης) καλέστηκαν να ασκήσουν πιέσεις στις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Τελικά τρεις χώρες ανέλαβαν αυτό το σημαντικό καθήκον: η Γαλλία, με την υποστήριξη της Ελβετίας και της Ιταλίας.

Η απαιτητική εργασία ολοκληρώθηκε μέσω του συντονισμού μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών από τις προαναφερόμενες χώρες. Συγκεκριμένα από:

• Μια βασική ομάδα αποτελούμενη από έξι εκπροσώπους των Ορειβατικών Ομοσπονδιών των τριών χωρών, οδηγούς βουνών, ορειβατικούς συλλόγους και ενός πανεπιστημίου από την Ελβετία.
• Διαβούλευση και συνέδρια που περιλάμβαναν μια ευρύτερη ομάδα, με επιπρόσθετους εκπροσώπους των ανωτέρω φορέων, κυρίως από ελβετικές και ιταλικές ορειβατικές λέσχες και σωματεία οδηγών βουνού.
• Επιπλέον, ένα πολύ ευρύ πάνελ από γνωστούς αλπινιστές παρέδωσε επιστολές με σχόλια, παρατηρήσεις και συμπεράσματα, καθώς και η UIAA με το υποστηρικτικό της ψήφισμα της 20ης Οκτωβρίου 2017.

Στις 11 Δεκεμβρίου 2019 -Παγκόσμια Ημέρα Βουνού- η Διυπουργική Γενική Συνέλευση της UNESCO στη Μπογκοτά της Κολομβίας αποφάσισε επίσημα:

• Να συμπεριληφθεί ο αλπινισμός στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ανθρωπότητας.
• Να δοθούν συγχαρητήρια στα αιτούντα μέρη για την υποβολή εγγράφων τεκμηρίωσης υψηλής ποιότητας και διεθνούς ενδιαφέροντος για το θέμα αυτό.
• Να δοθούν συγχαρητήρια στα εμπλεκόμενα κράτη για την υποβολή ενός σχεδίου που υπογραμμίζει τη σημασία των παραδοσιακών γνώσεων που σχετίζονται με τη φύση και το σύμπαν και το οποίο προτείνει ένα θετικό παράδειγμα βιώσιμων σχέσεων μεταξύ ανθρώπων και περιβάλλοντος.

Η απόφαση της UNESCO αναλυτικά:

Ο αλπινισμός είναι η τέχνη της αναρρίχησης στις κορυφές και τις ορθοπλαγιές βουνών μεγάλου υψομέτρου, όλες τις εποχές, σε βραχώδες ή παγωμένο πεδίο. Περιλαμβάνει φυσικές, τεχνικές και πνευματικές ικανότητες, χρησιμοποιώντας κατάλληλες τεχνικές, εξοπλισμό και ειδικά εργαλεία, όπως πιολέ και κραμπόν. Ο αλπινισμός είναι μια παραδοσιακή φυσική δραστηριότητα που χαρακτηρίζεται από μια κοινή κουλτούρα γύρω από τη γνώση του ορεινού περιβάλλοντος, την ιστορία της δραστηριότητας και τις συναφείς αξίες και δεξιότητες. Σημαντική, επίσης, είναι η γνώση σχετικά με το φυσικό περιβάλλον, τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες και τους φυσικούς κινδύνους. Ο αλπινισμός πραγματεύεται με θέματα αισθητικής φύσεως: οι αλπινιστές επιδίδονται σε κομψές αναρριχητικές κινήσεις, ενατένιση του τοπίου και εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον. Η δραστηριότητα αυτή κινητοποιεί δεοντολογικές αρχές που βασίζονται στην προσωπική δέσμευση του κάθε ατόμου να μην αφήνει καθόλου ίχνη πίσω του και να αναλαμβάνει το καθήκον παροχής βοήθειας σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ένα άλλο σημαντικό μέρος της νοοτροπίας των αλπινιστών είναι η αίσθηση του ομαδικού πνεύματος, όπως αυτό αντιπροσωπεύεται από το σχοινί που ενώνει τους αλπινιστές. Τα περισσότερα μέλη της κοινότητας ανήκουν σε ορειβατικές λέσχες, οι οποίες εξαπλώνουν την ιδέα του αλπινισμού σε όλο τον κόσμο. Οι σύλλογοι διοργανώνουν ομαδικές εκδρομές, διαδίδουν πρακτικές πληροφορίες και συμβάλλουν σε διάφορες εκδόσεις, λειτουργώντας ως κινητήρια δύναμη του ορειβατικού πολιτισμού.

Ο Αλπινισμός αναγνωρίζεται από την UNESCO ως τέχνη:

• της αναρρίχησης σε κορυφές βουνών και ορθοπλαγιές με ίδιες φυσικές, τεχνικές και πνευματικές δυνάμεις,
• της αντιμετώπισης φυσικών και τεχνιτών εμποδίων με ίδιες ικανότητες και εμπειρία,
• της αξιολόγησης, ανάληψης και διαχείρισης μετρημένων κινδύνων,
• της αυτονομίας, της υπευθυνότητας και της αλληλεγγύης,
• του σεβασμού της προσωπικότητας των άλλων ανθρώπων και των μνημείων της φύσης.

Οφέλη

Στα οφέλη από τη συμπερίληψη του αλπινισμού στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ανθρωπότητας περιλαμβάνονται τα εξής:

• Η ύπαρξη ακριβούς περιγραφής των χαρακτηριστικών του αλπινισμού, που συμφωνήθηκε μετά από πολλές συνεδριάσεις εργασίας των εμπλεκομένων οργανισμών, ως διεθνώς αναγνωρισμένη αναφορά.
• Η αναγνώριση των ανεκτίμητων αξιών του αλπινισμού.
• Ένα επιπλέον μέσο για την προώθηση της δραστηριότητας και των αξιών του.
• Καθορισμός ενός συγκεκριμένου ορισμού για την αποφυγή κατάχρησης του όρου.
• Η ύπαρξη γραπτής δέσμευσης των ενδιαφερομένων κρατών να υποστηρίξουν την προώθηση της δραστηριότητας και να διατηρήσουν την ελευθερία άσκησης της δραστηριότητας και πρόσβασης στα βουνά.