Οδοιπορικό στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών (Οι λίμνες του ονείρου)

Η περιοχή των Πρεσπών, σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πατρίδας μας, καθώς βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της και είναι το φυσικό όριό μας με τις δυο γειτονικές μας χώρες, την Αλβανία και την ΠΓΔΜ.

Ξεκινώντας από τη Φλώρινα, θα διανύσουμε γύρω στα 45 χλμ. μιας μαγευτικής διαδρομής ανάμεσα σε λυγερόκορμες οξιές.

Η πρώτη μας πανοραμική εικόνα έρχεται απρόσμενα σε κάποια στροφή του δρόμου και γεμίζει τη ματιά και την ψυχή μας ομορφιά.

Η πρώτη εντύπωση που δημιουργείται στον επισκέπτη όταν πρωτοαντικρίζει την Πρέσπα είναι μιας περιοχής χαμένης, απόμακρης, αυτόνομης μέσα στον κλοιό των βουνών που την περιβάλλουν σα να βρίσκεται στην άκρη της γης. Όμως η Πρέσπα δεν βρίσκεται στην άκρη της γης αλλά μόνο στην καρδιά των Βαλκανίων.

Οι καλαμιώνες της Μικρής Πρέσπας με φόντο την οροσειρά του Βαρνούντα

Ανάμεσα στα βουνά Βαρνούντα και Τρικλάριο απλώνεται η Μικρή Πρέσπα, με το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου στην υγρή «αγκαλιά» της, ενώ στο βάθος διακρίνουμε τη Μεγάλη Πρέσπα και μια στενή λωρίδα γης που χωρίζει τις δύο λίμνες, την Κούλα, όπως την ονομάζουν.

Πάνω της σχηματίζεται και η παραλία με την απέραντη αμμουδιά, όπου οι ντόπιοι κάνουν το μπάνιο τους.

Αφήνοντας το βλέμμα μας να ταξιδέψει πάνω στα γαλήνια νερά της Μεγάλης Πρέσπας, διακρίνουμε το Τριεθνές, το σημείο όπου η λίμνη αυτή χωρίζεται στις τρεις χώρες στις οποίες ανήκει.

Αιώνες τώρα, σε τούτο το βορειοδυτικό άκρο της ελληνικής γης οι άνθρωποι συμβιώνουν με το φυσικό περιβάλλον, πλούσιο σε πανίδα και χλωρίδα.

Η περιοχή που περιλαμβάνει τις δύο λίμνες και τις χερσαίες εκτάσεις γύρω τους έως τις κορυφογραμμές των γειτονικών βουνών ονομάζεται Πρέσπα.

Λίμνη Μεγάλη Πρέσπα

Είναι λίμνη γλυκού νερού, το υπερθαλλάσιο ύψος της είναι 843 μ. και το εμβαδόν της εντός της Ελλάδας είναι 40 τ.χλμ.

Σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια του τριτογενούς και το γεωλογικό της υπόβαθρο αποτελείται από ασβεστόλιθους.

Το μέγιστο μήκος της είναι 26,9 χλμ. και το μέγιστο βάθος της είναι 50 μ. στη θέση «Ρότι» απέναντι από το χωριό Ψαράδες.

Δέχεται τα νερά της Μικρής Πρέσπας, με την οποία συνδέεται μέσω στενής λωρίδας γης-ισθμού, στην περιοχή Κούλα, μήκους 4 χλμ. και πλάτους 200-1000 μ.

Είναι αισθητά βαθύτερη από τη Μικρή Πρέσπα και επικοινωνεί υπόγεια με τη λίμνη Αχρίδα που βρίσκεται σε χαμηλότερο υψόμετρο. Στις όχθες της έχει υδροφυτική βλάστηση καλαμιών.

Πλούσια είναι και η πανίδα γύρο από τη λίμνη. Από τις πιο γνωστές περιοχές τις λίμνης για κολύμπι, κανό-καγιάκ και κωπηλασία είναι η παραλία της Κούλας.

Λίμνη Μικρή Πρέσπα

Το εμβαδόν της είναι 43 τ.χλμ. και το ύψος της πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας είναι 856 μ. (13,5 μ. ψηλότερα από τη Μεγάλη Πρέσπα).

Λίμνη γλυκού νερού που σχηματίστηκε πιθανότατα κατά την διάρκεια του τριτογενούς όταν ήταν ενωμένη με την Μεγάλη Πρέσπα.

Οι δύο λίμνες χωρίστηκαν κατά το τεταρτογενές ή νεογενές εξαιτίας αποθέσεων παρακείμενων χειμάρρων.

Το μέγιστο μήκος της φτάνει τα 13,6 χλμ. και το νότιο άκρο της καταλήγει στην Αλβανία. Το υπόβαθρο της λίμνης αποτελείται από ασβεστόλιθους, γρανίτες και γρανοδιορίτες και οι ακτές είναι σε άλλα σημεία απότομες και σε άλλα επίπεδες με καλαμιώνες.

Η βλάστηση είναι υδροφυτική, υγρών λιβαδιών, καλαμιώνων και (παρυδάτια) δενδρώδης. Τα νερά της χρησιμοποιούνται για ύδρευση, άρδευση, αλιεία, αναψυχή και τουρισμό, παγώνουν όμως για μεγάλο χρονικό διάστημα κάθε χειμώνα.

Αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας σύμφωνα με την συνθήκη Ραμσάρ. Τόπος ιδιαίτερης σπουδαιότητας για τις αποικίες αργυροπελεκάνων, καθώς και τόπος αναπαραγωγής τους όπως και των ερωδιών και των κορμοράνων.

Εδώ διαβιούν η βίδρα, από τα πιο σπάνια θηλαστικά στην Ευρώπη, η αρκούδα, ο λύκος, το ζαρκάδι, η αλεπού και πολλές φορές φθάνει από την Αλβανία και κανένας λύγκας (σπάνιο είδος που μοιάζει με αγριόγατα).

Ιστορία της περιοχής

Η ιστορία της περιοχής έρχεται από πολύ μακριά. Από την περιοχή έχουν περάσει τα στρατεύματα του τσάρου Σαμουήλ ενώ λαοί όπως Βυζαντινοί, Πετσενέγοι, Νορμανδοί, Αλαμάνοι, Φράγκοι, Σέρβοι, Βούλγαροι και Τούρκου άφησαν και αυτοί το στίγμα τους στο πέρασμα των αιώνων.

Μέχρι το 1913 και τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου όπου η περιοχή περιήλθε οριστικά στην Ελλάδα μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων, οι Πρέσπες κατοικήθηκαν από πολλούς και διαφορετικούς λαούς.

Η νότια πλευρά της Μικρής Πρέσπας. Στο βάθος το όρος Βροντερό (1.455 μ.)

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, και για την ακρίβεια από την πολύ αρχή…

Η ονομασία Πρέσπες (Praesepe) στα λατινικά σημαίνει φάτνη, που συνεκδοχικά θα μπορούσε να εκληφθεί ως κλειστός και ασφαλισμένος κόσμος, όπως στην ουσία είναι η περιοχή περικλείεται από βουνά.

Η Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα που είναι από τις αρχαιότερες λίμνες στην Ελλάδα και από τις πιο παλιές στην Ευρώπη δεν ήταν πάντα δύο αλλά αποτελούσαν μια λίμνη, η οποία λόγω των εναποθέσεων των υλικών του ρύακα που διέρχεται από το Βαρνούντα χωρίστηκε στα δύο, σχηματίζοντας με το πέρασμα των χρόνων μια στενή αμμώδη λωρίδα γης, το στενό πέρασμα της Κούλας.

Η δημιουργία τους τοποθετείται πριν από 1-70 εκατομμύρια χρόνια, κατά τη διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής.

Η στενή λωρίδα γης “Κούλα” που χωρίζει την Μεγάλη από την Μικρή Πρέσπα. Στο βάθος ο Βαρνούντας.

Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής κατά την περίοδο των αρχαϊκών χρόνων ήταν οι Βρύγες, συγγενείς των Θρακών και από τους οποίους οι λίμνες πήραν το όνομα Βρυγηίδες.

Οι πρώτοι οικισμοί παρόλα αυτά δημιουργήθηκαν στην εποχή του χαλκού στη Μικρή Πρέσπα που εκείνη την περίοδο κατοικούνταν κυρίως από νομάδες.

Μάλιστα, στην περιοχή έχει βρεθεί πόλη που τοποθετείται στην ελληνιστική περίοδο με το όνομα Λύγα ενώ από την ίδια εποχή έχουν βρεθεί ίχνη κτισμάτων και οικισμών στον Άγιο Αχίλλειο καθώς και τάφοι μεταξύ Λαιμού και Μυλιώνας.

Η περιοχή μέχρι το 300 μ.Χ. ανήκε στους Ρωμαίους και αποτελούσε μια από τις τέσσερις «τοπαρχίες» της Μακεδονίας.

Το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου και η ΝΔ πλευρά της Μικρής Πρέσπας

Τον 4ο αι. π.Χ. η περιοχή περιήλθε στο βασίλειο του Φιλίππου ενώ μετά σε αυτό του Μ. Αλεξάνδρου. Τον 10ο αι. μ.Χ. (986 μ.Χ.) και με την εισβολή των Βουλγάρων χτίζεται ο ναός του Αγίου Αχιλλείου από τον τσάρο Σαμουήλ.

Στη συνέχεια τη διοίκηση ανέλαβαν οι Βυζαντινοί με τον αυτοκράτορα Βασίλειο το Βουλγαροκτονο να χτίζει δύο κάστρα.

Τον 11ο αιώνα χτίζεται ο ναός του Αγίου Γερμανού στο ομώνυμο χωριό. Ο ναός αυτός αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βυζαντινής τέχνης, καθώς μάλιστα οι Πρέσπες έχουν χαρακτηριστεί ως δεύτερο κέντρο Βυζαντινών Μνημείων.

Σύμφωνα με την παράδοση μάλιστα ο Αγ. Γερμανός ονομάστηκε έτσι επειδή τυχαία κάποιος βοσκός βρήκε σ’ εκείνη την περιοχή το νεκρό σώμα του Αγίου Γερμανού.

Κατά τον 13ο αιώνα περίπου την περιοχή καταλαμβάνουν οι Φράγκοι ενώ για κάποιο διάστημα τελεί υπό τη κυριαρχία του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Αγγέλου.

Βιοποικιλότητα

Πολλοί είναι οι λόγοι που δίνουν στην Πρέσπα ιδιαίτερη αξία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το πλούσιο φυσικό περιβάλλον και το υποβλητικό τοπίο, τα πουλιά, οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα αξιόλογα βυζαντινά μνημεία.

Το πιο σημαντικό όμως χαρακτηριστικό είναι ότι συγκεντρώνει πάρα πολλές μορφές ζωής σε τόσο μικρή έκταση.

Επίσης πολλά από τα σπάνια είδη που φιλοξενεί είναι ενδημικά, δηλαδή εμφανίζονται μόνο στην Πρέσπα και πουθενά αλλού στον κόσμο.

Το μέγεθος του πλούτου της βιοποικιλότητας της περιοχής αποδεικνύουν δεδομένα όπως ότι απαντώνται εδώ πάνω από τα μισά είδη πουλιών, αμφιβίων και θηλαστικών που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα ή ότι 9 από τα 23 είδη ψαριών που ζουν στις λίμνες της και τα ποτάμια της είναι ενδημικά.

Πανόραμα Μεγάλης Πρέσπας από τον λόφο Καλέ στο δρόμο για τους Ψαράδες

Στην Πρέσπα η ποικιλία των ενδιαιτημάτων και των μορφών ζωής συνθέτει ένα πραγματικό εργαστήρι της φύσης: από τις λίμνες και τα υγρά λιβάδια, ως τα δάση της βελανιδιάς και της οξιάς και τα αλπικά λιβάδια των βουνών.

Ανάμεσα στην ποικιλία των σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας ξεχωρίζουν η ενδημική πέστροφα των Πρεσπών (Salmo peristericus), η ενδημική Κενταύρια της Πρέσπας (Centaurea prespana) και η σημύδα (Betula pendula) χαρακτηριστικό δέντρο των ψυχρότερων περιοχών της Βόρειας Ευρώπης.

Μέσα σε όλο αυτό το φυσικό πλούτο ξεχωρίζουν επίσης τα σπάνια υδρόβια πουλιά που φωλιάζουν εδώ, δηλαδή τα δύο είδη πελεκάνων, ο αργυροπελεκάνος και ο ροδοπελεκάνος, οι λαγγόνες, τα 7 είδη ερωδιών, οι σταχτόχηνες και οι χαλκόκοτες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πρέσπα φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο (1000-1200 ζευγάρια).

Η Προστασία της περιοχής

Η ιδιαίτερη οικολογική αξία της περιοχής, καθώς και η γειτνίασή της με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ, οδήγησαν στην ίδρυση του Διασυνοριακού Πάρκου Πρεσπών προκειμένου να επιτευχθεί η συνολική και αποτελεσματική προστασία των κοινών φυσικών και πολιτιστικών αξιών της περιοχής με τη συμμετοχή των κατοίκων.

Το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, η πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια, ιδρύθηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 2000, Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων, με κοινή Διακήρυξη των Πρωθυπουργών των 3 χωρών που μοιράζονται την περιοχή του Πάρκου.

Αποστολή του Πάρκου Πρεσπών είναι η προστασία του μοναδικού περιβάλλοντος και η βελτίωση του επιπέδου ζωής των κατοίκων, μέσω της αειφόρου ανάπτυξης και προστασίας της περιοχής, καθώς και η προώθηση της συνεργασίας ανάμεσα στις 3 χώρες που μοιράζονται τις Πρέσπες.

Παράλληλα σε εθνικό επίπεδο η περιοχή προστατεύεται από πολλές εθνικές, Ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις και νόμους, και συγκεκριμένα:

Το 1974, η Ελληνική Πολιτεία κήρυξε ολόκληρη σχεδόν την ελληνική Πρέσπα Εθνικό Δρυμό. Τα ελληνικά τμήματα της Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας και οι πλευρές των βουνών Τρικλάριο και Βαρνούντας που βλέπουν σε αυτές όριζαν το χώρο του Δρυμού ο οποίος καταλάμβανε έκταση περίπου 256,9 τ.χλμ. ενώ ο «πυρήνας» -η ζώνη απόλυτης προστασίας- δηλαδή, κυρίως η Λίμνη Μικρή Πρέσπα είχε έκταση περίπου 49 τ.χλμ. Επίσης η ίδια περιοχή ανακηρύχθηκε το 1975 «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους».

Επιπλέον, μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και μεγάλο τμήμα του όρους Βαρνούς συγκαταλέγονται στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.

Διαβάστε ακόμα:
Οδοιπορικό στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών (Γραφικοί οικισμοί)

Τον Ιούλιο του 2003 ιδρύθηκε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, με σκοπό τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής καθώς και τη διαφύλαξη των πολύτιμων φυσικών χαρακτηριστικών του Εθνικού Δρυμού. Η έδρα του είναι ο Άγιος Γερμανός Πρεσπών.

Το 2009 η περιοχή κηρύχθηκε ως Εθνικό Πάρκο Πρεσπών και ορίστηκαν οι ζώνες προστασίας του προς αντικατάσταση του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών. Το πάρκο έχει έκταση περίπου 327 τ.χλμ.

Το 1974 η λίμνη Μικρή Πρέσπα περιλήφθηκε επίσης στους 10 υγροτόπους της Ελλάδας, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν ως Διεθνούς Σημασίας και εντάχθηκαν ως τέτοιοι στη διεθνή Σύμβαση Ραμσάρ.

Οι Λίμνες Πρέσπες είναι ένα αδιαμφισβήτητο στολίδι της πατρίδας μας με ανεξάντλητη φυσική ομορφιά, και αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς υγρότοπους όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.

Χάρτης της περιοχής

Πηγές
spp.gr
cityoflorina.gr
fdedp.gr
espressonews.gr

Μπορεί επίσης να σας αρέσει...