Οι Υγρότοποι της Ελλάδας

Λίμνη Κερκίνη

Σαν επιστηµονικός όρος, η λέξη υγρότοπος υποδηλώνει κάθε τόπο που καλύπτεται µόνιµα ή εποχικά από ρηχά νερά ή που δεν καλύπτεται ποτέ από νερά, αλλά έχει υπόστρωµα (έδαφος, άµµο, χαλίκια κ.ά) υγρό για µεγάλο διάστηµα του έτους.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ταξινόµησης των υγροτόπων, όπως για παράδειγµα µε βάση τη φύση των νερών αν δηλαδή κινούνται ή είναι στάσιµα, την αλατότητα του νερού, τη γειτνίασή τους µε θάλασσα, το υπόστρωµά τους, µε το αν είναι φυσικοί ή τεχνητοί κλπ.

  • ∆έλτα ποταµών
  • Εκβολές ποταµών
  • Έλη
  • Λίµνες
  • Λιµνοθάλασσες
  • Πηγές
  • Ποταµοί
  • Τεχνητές λίµνες

Λιµνοθάλασσα Κοτύχι και ∆άσος Στροφυλιάς

∆έλτα ποταµών
∆έλτα ονοµάζονται οι εκτάσεις που σχηµατίζονται από τα στερεά υλικά που µεταφέρουν οι ποταµοί και τα εναποθέτουν στις εκβολές τους. Μολονότι όλοι οι ποταµοί µεταφέρουν στερεά υλικά, δεν έχουν όλοι τη δυνατότητα να σχηµατίζουν δέλτα.

Για να σχηµατιστεί ένα δέλτα, πρέπει να υπάρχει ευνοϊκός συνδυασµός παραγόντων τόσο στη λεκάνη απορροής όσο και στις εκβολές. Συνήθως, αξιόλογα δέλτα σχηµατίζουν οι ποταµοί που δέχονται πολλές βροχοπτώσεις, συλλέγουν τα νερά τους από µεγάλες εκτάσεις, έχουν δηλαδή µεγάλη λεκάνη απορροής, και εκβάλλουν σε σχετικά ήρεµα, αβαθή θαλασσινά ή λιµναία νερά.

Καθώς το ορµητικό νερό του ποταµού συναντά τα σχετικά ήσυχα νερά της θάλασσας ή κάποιας λίµνης, η ταχύτητά του µειώνεται απότοµα. Έτσι, η λάσπη και τα υπόλοιπα υλικά, που έχει συλλέξει ο ποταµός, αποτίθενται σε µεγάλες εκτάσεις στις εκβολές.

Με την πάροδο του χρόνου παίρνουν το σχήµα της βεντάλιας. Αυτός ο σχηµατισµός είναι το δέλτα. Πήρε το όνοµα του από το ελληνικό γράµµα ∆.

Λίµνη Ισµαρίδα και σύµπλεγµα λιµνοθαλασσών Θράκης

Εκβολές ποταµών
Το χαµηλότερο και πιο διαπλατυσµένο τµήµα της κοίτης ενός ποταµού, εκεί όπου συµβαίνει µείξη του ποτάµιου νερού µε το θαλασσινό ονοµάζεται εκβολή του ποταµού.

Έλη
Έλη είναι πολύ ρηχές περιοχές που συγκεντρώνεται νερό µόνιµα ή περιοδικά. Οι ελώδεις εκτάσεις της Ελλάδας καλύπτουν σήμερα ελάχιστο ποσοστό εκείνων που υπήρχαν πριν από τις μεγάλες αποξηράνσεις της δεκαετίας του 1920 και μετέπειτα.

Τα έλη (και τα συνώνυμά τους τέλματα και βάλτοι) έχουν συνδεθεί επί εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια με κάτι ανθυγιεινό, δυσάρεστο και επικίνδυνο (ελονοσία, ελώδης πυρετός, «βάλτωσε η προσπάθεια», «φτάσαμε σε τέλμα» κλπ.).

Στην καλύτερη περίπτωση θεωρούνταν ως άχρηστοι τόποι για τους οποίους η σωστότερη διαχείριση ήταν η αποξήρανση. Πράγματι τα έλη, πριν από την ευρεία εφαρμογή του εντομοκτόνου DDT στα τέλη της δεκαετίας του 1940, ευθύνονται για τη μάστιγα της ελονοσίας.

Η εχθρική αυτή στάση έναντι των ελών στην Ελλάδα συνεχίστηκε αμείωτη έως τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Για παράδειγμα, το 1978 οι αρμόδιες αρχές είχαν δημοσιοποιήσει με υπερηφάνεια την απόφασή τους να αποξηράνουν όλα τα παράκτια έλη της Χαλκιδικής προς όφελος του τουρισμού.

Σήμερα τα έλη που μας απέμειναν προστατεύονται από εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς κανονιστικές πράξεις ως πολύτιμα υγροτοπικά οικοσυστήματα με μεγάλη ποικιλότητα ειδών.

Λίµνες
Οι περισσότερες λίµνες είναι λίµνες γλυκού νερού και σχηµατίζονται κατά το πλείστον µακριά από τις ακτές της θάλασσας ως αποτέλεσµα τεκτονικών ή ηφαιστειακών δυνάµεων ή από τη δράση των παγετώνων.

Λίµνες Κορώνεια και Βόλβη

Λιµνοθάλασσες
Λιµνοθάλασσες είναι αβαθείς παράκτιες περιοχές που συγκεντρώνεται νερό και οι οποίες επικοινωνούν µε τη θάλασσα µέσω ενός, συνήθως, διαύλου. Ευνοϊκές συνθήκες σχηµατισµού τους είναι οι εξής: επίπεδες και αµµώδεις ακτές, εκβολή ποταµού και κατάλληλη δράση των θαλάσσιων ρευµάτων.

Πηγές
Πηγές, καλούνται οι τοποθεσίες από τις οποίες συµβαίνει ελεύθερη εκροή υπόγειου νερού. Συνήθως στην Ελλάδα οι τοποθεσίες αυτές έχουν εµβαδόν πολύ λίγων τετραγωνικών µέτρων και σπανιότερα µερικών εκατοντάδων τετραγωνικών µέτρων.

Πρέπει να τονιστεί όμως ότι στην οικολογία των υγροτόπων με τον όρο πηγή υποδηλώνεται όχι απλώς ο τόπος από όπου αναβλύζει νερό αλλά όλο το υγροτοπικό οικοσύστημα, του οποίου η δημιουργία και η διατήρηση οφείλεται σε αυτό το αναβλύζον, το πηγαίο νερό.

Τα οικοσυστήματα των πηγών είναι από τα σπανιότερα στην Ελλάδα και συνολικά καλύπτουν ελάχιστη έκταση. Αυτό οφείλεται τόσο στη σχετική σπανιότητα των τοποθεσιών από όπου αναβλύζουν υπόγεια νερά αξιόλογου όγκου όσο και στο γεγονός ότι τα πηγαία νερά είναι γενικά υψηλής ποιότητας, οπότε χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα ως πόσιμα. Εντούτοις υπάρχουν ακόμη πολύτιμα οικοσυστήματα πηγών που διατηρούνται παρά τη μείωσή τους σε έκταση και τις αλλοιώσεις που έχουν υποστεί από τεχνικά έργα (υδρευτικά, τουριστικά).

Μια ιδιαίτερη κατηγορία πηγών είναι οι θερμοπηγές. Το νερό πολλών θερμοπηγών χρησιμοποιείται για θέρμανση χώρων ή για ιαματικούς σκοπούς.

Ποταµοί
Ποταµός είναι µια επιµήκης περιοχή συγκέντρωσης τρεχούµενου νερού, το οποίο ρέει προς τα κατάντη µε τη βαρύτητα.

Υπάρχουν ποταμοί με συνεχή ροή και άλλοι με περιοδική ροή. Στις ξηρές και ημίξηρες περιοχές συναντά κανείς πολλούς ποταμούς με περιοδική ροή, και μάλιστα εντελώς ακανόνιστη, ιδίως όταν το υπόστρωμά τους αποτελείται από ασβεστολιθικά υλικά.

Οι όροι ποταμός και ρυάκι δεν είναι σαφώς διαχωρισμένοι, διότι σε περιοχές με λίγες βροχοπτώσεις ο όρος ποταμός αποδίδεται και σε ρέουσες υδατοσυλλογές με στενή κοίτη και μικρή παροχή. Για παράδειγμα, η ρέουσα υδατοσυλλογή που διασχίζει το χωριό Άγιος Γερμανός της περιοχής Πρεσπών ονομάζεται ποταμός, ενώ αν συγκριθεί με τους ποταμούς Αχελώο, Αξιό, Στρυμόνα κλπ. θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απλώς ως ρυάκι.

Το νερό των ποταμών προέρχεται κυρίως απευθείας από τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα και από την επιφανειακή απορροή. Υπάρχουν περιπτώσεις τροφοδοσίας ποταμών και με υπόγεια νερά ή με νερό λιμνών.

Οι κύριοι φυσικοί παράγοντες που ρυθμίζουν την ποιότητα του νερού ενός ποταμού είναι η φύση της κοίτης του και της λεκάνης απορροής του (τύποι και κλίσεις εδαφών, μορφές κάλυψης γης) και το καθεστώς των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων. Ως εκ τούτου η ποιότητα διαφέρει πολύ από εποχή σε εποχή και κατά μήκος της κοίτης. Για παράδειγμα, η διαύγεια του νερού μπορεί να μειωθεί δραστικά λίγες ώρες ύστερα από μια καταρρακτώδη βροχή που δέχτηκε η λεκάνη απορροής του.

Τεχνητές λίµνες
Οι τεχνητές λίµνες είναι η σπουδαιότερη κατηγορία τεχνητών υγροτόπων της Ελλάδος τόσο από την άποψη της έκτασης που καλύπτουν όσο και από την άποψη του αριθµού και των αξιών που έχουν αποκτήσει. Ονοµάζονται και τεχνητοί ταµιευτήρες.

Το γεγονός ότι οι περισσότερες τεχνητές λίμνες στηρίζουν λιγότερο ή περισσότερο πολύτιμα υγροτοπικά οικοσυστήματα και έχουν αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου και άλλες αξίες, π.χ. βιολογική, αλιευτική, αναψυχής, δεν ήταν απόρροια ηθελημένου σχεδιασμού αλλά «παρέμβασης» της φύσης.

Οι τεχνητές λίμνες είναι εφοδιασμένες με κατασκευές (θυρίδες, αναχώματα), μέσω των οποίων ρυθμίζεται η στάθμη του νερού τους για να εξυπηρετούνται οι ανάγκες για τις οποίες έχουν κατασκευαστεί.

Αµβρακικός Κόλπος

Δέλτα Έβρου

Τι µας προσφέρουν οι υγρότοποι
Τα υγροτοπικά οικοσυστήµατα προσφέρουν πληθώρα ευεργετικών για τον άνθρωπο, αλλά και για άλλους οργανισµούς, υπηρεσιών όπως:

  • Συµβάλλουν στην αποθήκευση και βελτίωση της ποιότητας του νερού
  • Εµπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς
  • Αποτελούν κύριες πηγές ύδρευσης και άρδευσης
  • Προστατεύουν από τις πληµµύρες
  • Συµβάλλουν στη διατήρηση της άγριας ζωής αποτελώντας καταφύγιο για τα πουλιά και δηµιουργώντας ισχυρές τροφικές σχέσεις
  • Παράγουν αλιεύµατα και
  • Προσφέρουν στον άνθρωπο πολλές ευκαιρίες για άσκηση και αναψυχή.

Λίµνη Βιστωνίδα – Λιµνοθάλασσα Πόρτο Λάγος

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται στην ελληνική κοινωνία η τάση για αναγνώριση της τεράστιας σημασίας των υγροτοπικών πόρων της χώρας.

Ωστόσο, η τάση αυτή δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρή ώστε να ανακόψει την υποβάθμιση που προκαλούν οι ασύνετες πρακτικές που ασκούνται στους υγροτόπους και τις λεκάνες απορροής τους.

Η πορεία προς την αειφορική διαχείριση των υγροτοπικών και χερσαίων οικοσυστημάτων θα είναι συνεπώς μακρά και δύσκολη.

Σύµβαση Ραµσάρ
Η Σύµβαση για τους Υγροτόπους ∆ιεθνούς Σηµασίας κατέχει µια πολύ σηµαντική πρωτιά, αφού είναι η πρώτη σύγχρονη Σύµβαση µεταξύ εθνών που σκοπό έχει την προστασία των φυσικών πόρων.

Η Σύµβαση υπογράφηκε στις 2 Φεβρουαρίου του 1971 στη µικρή πόλη Ραµσάρ στο Ιράν, στις ακτές της Κασπίας θάλασσας.

Σκοπός της Σύµβασης είναι η ορθολογική χρήση των υγροτόπων µέσω της ανάληψης πρωτοβουλιών σε τοπικό και εθνικό επίπεδο και µέσω διεθνών συνεργασιών ώστε να επιτευχθεί ανάπτυξη µε βάση τα αειφορικά πρότυπα σε ολόκληρο τον κόσµο.

Με τη Σύµβαση αυτή τα κράτη µέλη εκφράζουν την αφοσίωση τους στην προστασία των υγροτόπων διεθνούς σηµασίας, αλλά και τη βασική τους φιλοσοφία που βασίζεται στην ορθολογική χρήση των υγροτόπων, δηλαδή τη διατήρηση του οικολογικού τους χαρακτήρα, η οποία θα επιτευχθεί µόνο µέσω της αειφόρου ανάπτυξης.

Λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου

∆έλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκµονα και Αλυκή Κίτρους

Ποια η κατάσταση των υγροτόπων στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 400 µικροί και µεγάλοι υγρότοποι συνολικής έκτασης 2.000.000 στρεµµάτων.

Οι ελληνικοί υγρότοποι αποτελούν αναπόσπαστο µέρος του φυσικού τοπίου της χώρας µας, ενώ ταυτόχρονα πλήθος πουλιών και άλλων ειδών τρέφονται, αναπαράγονται ή ξεχειµωνιάζουν σε αυτά τα οικοσυστήµατα. Μέχρι πριν από δύο γενεές η Ελλάδα είχε τριπλάσια έκταση υγροτόπων.

Οι πιο πλούσιες σε υγροτόπους περιοχές της χώρας είναι οι βόρειες και οι δυτικές, γι’ αυτό και πάνω από αυτές παρατηρούνται οι σπουδαιότερες οδοί πτήσης των μεταναστευτικών πουλιών. Τα νησιά του Αιγαίου φιλοξενούν λίγους και μικρούς υγροτόπους, οι οποίοι όμως έχουν ιδιαίτερα αξιόλογη οικολογική σημασία.

Στην Ελλάδα 11 υγρότοποι προστατεύονται µέσω της Σύµβασης Ραµσάρ. Αυτοί είναι:

  1. Λιµνοθάλασσα Κοτύχι και ∆άσος Στροφυλιάς
  2. Λιµνοθάλασσα Μεσολογγίου
  3. Αµβρακικός Κόλπος
  4. Λίµνη Μικρή Πρέσπα
  5. ∆έλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκµονα και Αλυκή Κίτρους
  6. Λίµνες Κορώνεια και Βόλβη
  7. Λίµνη Κερκίνη
  8. ∆έλτα Νέστου
  9. Λίµνη Βιστωνίδα – Λιµνοθάλασσα Πόρτο Λάγος
  10. Λίµνη Ισµαρίδα και σύµπλεγµα λιµνοθαλασσών Θράκης
  11. ∆έλτα Έβρου

Στους περισσότερους από αυτούς έχουν δηµιουργηθεί και ενηµερωτικά κέντρα.

Λίµνη Μικρή Πρέσπα

Δέλτα Νέστου

Χάρτης των Υγροτόπων της Ελλάδας που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ

Πηγή
ekby.gr

Μπορεί επίσης να σας αρέσει...