Το χρονικό της πρώτης ανάβασης στην Annapurna
Η συγκλονιστική ιστορία της πρώτης ανάβασης του ανθρώπου σε κορυφή άνω των οκτώ χιλιάδων μέτρων.
Η Annapurna I κατακτήθηκε για πρώτη φορά το 1950, από τους Γάλλους ορειβάτες Maurice Herzog και Louis Lachenal, χωρίς τη χρήση συμπληρωματικού οξυγόνου και ήταν η πρώτη κορυφή άνω των οκτώ χιλιάδων μέτρων στην οποία πάτησε το πόδι του ο άνθρωπος.
Ο Maurice Herzog ήταν ο αρχηγός της οκταμελούς Γαλλικής αποστολής που ξεκίνησε για το Νεπάλ το 1950 με συγκεκριμένο στόχο να κάνει την πρώτη ανάβαση σε κορυφή με υψόμετρο άνω των 8.000 μέτρων.
Μόνο ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Marcel Ichac είχε προηγούμενη εμπειρία από τα Ιμαλάια. Οι Γάλλοι ορειβάτες είχαν την υποστήριξη και μιας ομάδας Sherpas.
Αρχικά, δεν ήταν σίγουροι για το βουνό που θα ανέβαιναν, αρκεί να ξεπερνούσε τον μαγικό αριθμό 8.000.
Ξεκίνησαν από την κοιλάδα Kali Gandaki, η οποία σήμερα αποτελεί το δεύτερο κομμάτι του Annapurna Circuit Trek, με το Dhaulagiri των 8.167 μέτρων κάπου στα αριστερά και την Annapurna των 8.091 μέτρων στα δεξιά.
Κανένα από τα δύο βουνά δεν είχε χαρτογραφηθεί με μεγάλη λεπτομέρεια στο παρελθόν και οι Γάλλοι ήλπιζαν να τα κάνουν όλα αυτά και να φτάσουν παράλληλα στην κορυφή ενός από τα δύο.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ομάδα -η οποία περιελάμβανε τρεις έμπειρους οδηγούς βουνού από το Chamonix, τους Louis Lachenal, Lionel Terray και Gaston Rebuffat- δεν μπορούσε καν να δει την Annapurna.
Επικεντρώθηκαν, λοιπόν, στην εξερεύνηση πιθανής προσέγγισης του Dhaulagiri, το οποίο ορθωνόταν δυτικά του Kali Gandaki σαν μια απότομη πυραμίδα πάγου.
Η πρώτη οπτική επαφή με το Dhaulagiri έγινε στις 17 Απριλίου. Ο Herzog είπε ότι μόλις το αντίκρυσαν έμειναν άφωνοι.
Ο Terray εξερεύνησε τη βόρεια πλευρά και ανέφερε ότι ήταν απροσπέλαστη, ενώ για τη νοτιοανατολική κόψη ειπώθηκε ότι ήταν απολύτως τρομακτική.
Η εξερεύνηση του Dhaulagiri είχε διαρκέσει ένα δεκαπενθήμερο χωρίς αποτέλεσμα. Καμία λογική διαδρομή δεν είχε βρεθεί στο βουνό, ώσπου ένας μοναχός έφτασε στο χωριό Tukuche, όπου η ομάδα είχε στήσει την κατασκήνωση βάσης.
«Το Dhaulagiri δεν είναι ευνοϊκό για σας», τους είπε.
«Θα ήταν καλύτερα να το εγκαταλείψετε και να στρέψετε την προσοχή σας στην άλλη πλευρά».
Μπορεί να προερχόταν από μια απίθανη πηγή, αλλά ήταν μια ορθή ορειβατική συμβουλή, την οποία αποφάσισαν να ακολουθήσουν.
Έτσι, ξεκίνησαν αμέσως το ταξίδι της αναζήτησης της Annapurna. Περιπλανήθηκαν για μέρες ανάμεσα σε παγετώνες και βουνοκορφές χωρίς αποτέλεσμα. Η απογοήτευσή τους συνοψίζεται στην κραυγή απόγνωσης του φωτογράφου Marcel Icha:
«Που στο διάολο είναι η Annapurna;».
Μέχρι τις 14 Μαΐου, μετά από ένα μήνα εξερεύνησης, είχαν καταγράψει το ένα βουνό ως αδύνατο να σκαρφαλωθεί και έψαχναν ακόμη το άλλο.
Με τον καλοκαιρινό μουσώνα λιγότερο από ένα μήνα μακριά, ο Herzog ήξερε ότι η Annapurna σύντομα θα ήταν φορτωμένη με πυκνά σύννεφα, φρέσκο χιόνι και τον κίνδυνο για χιονοστιβάδες στο κόκκινο.
Μάζεψε όλα τα μέλη της αποστολής για να συζητήσουν το τι μέλλει γενέσθαι. Τελικά, αποφάσισαν να ρίξουν μια τελευταία ζαριά.
Να διασχίσουν το φαράγγι Miristi Khola, μια βαθιά κοιλάδα του ποταμού που ρέει δίπλα στις δυτικές πλευρές της Annapurna.
Ήταν η τελευταία ανεξερεύνητη περιοχή και ήλπιζαν να είναι εκείνη που τελικά θα τους οδηγούσε στους πρόποδες του βουνού. Όπως κι έγινε.
Το Miristi Khola τους έβγαλε στη βάση της βόρειας όψης της Annapurna. Πλέον, η αναρρίχηση μπορούσε να ξεκινήσει.
Έγινε μια προσπάθεια στο βόρειο σπιρούνι, αλλά κατέληξε σε αδιέξοδο στα 6.000 μέτρα περίπου.
Στη συνέχεια, ανακαλύφθηκε μια πιο βατή διαδρομή μέσω του Βόρειου Παγετώνα (North Annapurna Glacier) και της βορειοανατολικής όψης του βουνού. Ωστόσο, είχε ήδη χαθεί πολύτιμος χρόνος και ο μουσώνας πλησίαζε.
Στις 23 Μαΐου έστησαν το Camp I στα 5.100 μέτρα μέσω μιας διαδρομής που απειλούνταν συνεχώς από χιονοστιβάδες.
Ο Lionel Terray, με την εξαιρετική μυϊκή δύναμη και αντοχή που διέθετε, άνοιξε τη διαδρομή μέχρι το Camp IV στα 7.150 μέτρα, κουβαλώντας στους ώμους του προμήθειες.
Μέχρι τις 2 Ιουνίου, ο Herzog, ο Lachenal και οι Σέρπα Angtharkay και Ang Dawa, είχαν φτάσει στο τελευταίο Camp V στα 7.400 μέτρα.
Ο Angtharkay ήταν ένας θρύλος μεταξύ των Sherpas. Είχε συμμετάσχει στη Βρετανική αποστολή του 1930 στο Everest και είχε συνοδεύσει τους Eric Shipton και Bill Tilman στα εξερευνητικά τους ταξίδια στα Ιμαλάια.
Αν κάποιος άξιζε να είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα πατούσε σε μια κορυφή άνω των 8.000 μέτρων, ήταν αυτός και ο Herzog το γνώριζε.
Ο αρχηγός της Γαλλικής αποστολής με ενθουσιασμό του έδωσε την ευκαιρία να τους συνοδεύσει στην κορυφή.
Η απάντηση του Angtharkay είναι ένα απόσταγμα της σοφίας και της γνώσης που κουβαλάει αυτός ο περήφανος λαός του Νεπάλ:
«Ευχαριστώ πολύ αλλά τα πόδια μου αρχίζουν να παγώνουν και προτιμώ να κατέβω στο Camp IV».
Ο Angtharkay είχε περάσει όλη την ενήλικη ζωή του σκαρφαλώνοντας στα βουνά. Αλλά γι’ αυτόν τα βουνά θα ήταν πάντα εκεί.
Ήξερε ότι η κορυφή δεν άξιζε για να θυσιάσει τα πόδια του. Έτσι, οι δύο Sherpas κατέβηκαν στο Camp IV.
Η νύχτα στο Camp V ήταν θυελλώδης με τον αέρα να παρασέρνει το χιόνι πάνω στη σκηνή.
Το ξημέρωμα βρήκε τους δύο ορειβάτες τόσο κουρασμένους που δεν μπορούσαν να φτιάξουν ούτε ένα ζεστό ρόφημα. Ωστόσο, ξεκίνησαν για την κορυφή.
Ο Herzog είχε προμηθευτεί από τον γιατρό της ομάδας το χάπι Maxiton για την ημέρα κορυφής.
Το χάπι αυτό είναι ένα διεγερτικό που επηρεάζει τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου προκαλώντας υπερκινητικότητα.
Στις 3 Ιουνίου ο Herzog με ένα αίσθημα ευφορίας να τον κατακλύζει ηγούνταν της ανάβασης.
Αντίθετα, ο Lachenal, ένας οδηγός βουνού στο Chamonix που έβγαζε τα προς το ζην ανεβάζοντας ανθρώπους στις Άλπεις, ήταν ρεαλιστής και προβληματισμένος.
Στα μισά της διαδρομής συνειδητοποίησε ότι δεν ένιωθε τα πόδια του και αν συνέχιζε, τότε πιθανότατα θα έχανε τα δάκτυλά του από κρυοπαγήματα.
Ξαφνικά αρπάζει το χέρι του ντοπαρισμένου Herzog:
«Αν γυρίσω πίσω, τι θα κάνεις;» τον ρώτησε.
Στο βιβλίο του, με τον ευφάνταστο τίτλο «Annapurna», το οποίο έχει πλέον χαρακτηριστεί ως κλασικό της ορειβατική λογοτεχνίας, ο Herzog περιγράφει όλα τα συναισθήματα και τις σκέψεις που πέρασαν σαν αστραπή εκείνη τη στιγμή από το μυαλό του:
«Σε μια-δυο ώρες η νίκη θα είναι δική μας. Πρέπει να τα παρατήσουμε; Όχι, αυτό είναι αδύνατο. Όλο μου το είναι εναντιώθηκε στην ιδέα της επιστροφής. Το είχα οριστικά αποφασίσει. Σήμερα ήμασταν δοσμένοι σ’ ένα ιδανικό και καμία θυσία δεν θα ήταν πολύ μεγάλη».
Ήταν σαφές ότι έπασχε από αυτό που σήμερα ονομάζουμε «πυρετό της κορυφής», την υπερβολική επιθυμία να φτάσουμε στην κορυφή με κάθε κόστος.
«Θα συνεχίσω μόνος μου»
«Τότε θα σε ακολουθήσω»
Ο Lachenal ήταν ο πιο έμπειρος ορειβάτης από τους δύο. Πέθανε σε ατύχημα με σκι το 1955 και μόλις το 1996 δημοσιεύτηκε μια (λογοκριμένη) δική του εκδοχή των γεγονότων:
«Ήξερα ότι τα πόδια μου παγώνουν, ότι αν πήγαινα στην κορυφή θα τα έχανα. Αυτή η ανάβαση ήταν σαν οποιαδήποτε άλλη για μένα, υψηλότερη απ’ ό,τι στις Άλπεις, αλλά τίποτα περισσότερο. Ρώτησα τον Maurice τι θα έκανε αν οπισθοχωρούσα. Είπε ότι θα συνέχιζε. Δεν είμαι εγώ που θα κρίνω τους λόγους του. Ο αλπινισμός είναι ένα πολύ προσωπικό πράγμα. Θεώρησα, όμως, ότι αν συνέχιζε μόνος του, δεν θα επέστρεφε. Γι’ αυτόν και μόνο γι’ αυτόν δεν γύρισα. Αυτή η ανάβαση στην κορυφή δεν αφορούσε το εθνικό γόητρο. Είχε να κάνει με το ψυχικό δέσιμο μιας σχοινοσυντροφιάς».
Έφτασαν στην κορυφή. Δέος.
«Τι λες, δεν ξεκινάμε την κατάβαση;», αποκρίθηκε ο Lachenal.
Αλλά ο Herzog δεν ήταν ακόμη έτοιμος. Έβγαλε τη γαλλική σημαία και μια κάμερα από το σακίδιό του και φωτογράφισε τον Lachenal.
Στη συνέχεια του έδωσε την κάμερα και του ζήτησε να τον φωτογραφίσει. Πώς ήταν δυνατόν να κατέβει από εκεί, μετά από εβδομάδες προσπαθειών, χωρίς να έχει ένα πειστήριο του επιτεύγματός τους;
Όταν πήρε την κάμερα ξανά στα χέρια του, προσπάθησε να βάλει κι άλλο φιλμ μέσα. Ο Lachenal ξέσπασε:
«Είσαι τρελός; Δεν έχουμε λεπτό για χάσιμο. Πρέπει να κατέβουμε αμέσως».
Η κατάβαση εξελίχθηκε σαν κάτι από επεισόδιο του Benny Hill Show. Όλα όσα θα μπορούσαν να πάνε στραβά, πήγαν.
Ο Herzog έβγαλε τα γάντια του για να πάρει κάτι από το σακίδιο, κι αυτά του γλίστρησαν στην παγωμένη πλαγιά.
Συνέχισε με τα χέρια γυμνά, χωρίς να του κόψει να χρησιμοποιήσει ως γάντια ένα εφεδρικό ζευγάρι κάλτσες που είχε στο σακίδιο.
Όταν έφτασαν στο Camp V ο καιρός είχε κλείσει και ο Lachenal τo προσπέρασε χωρίς να το καταλάβει.
Ο Herzog βρήκε μέσα στις σκηνές τους Terray and Rebuffat που ξεκουράζονταν εν όψει της δικής τους προσπάθειας για την κορυφή την επόμενη ημέρα.
«Τα καταφέραμε. Επιστρέψαμε από την Annapurna!» και ξέσπασε σε κλάματα.
Ο Terray πλησίασε για να του σφίξει το χέρι και συνειδητοποιεί ότι πιάνει ένα παγάκι.
«Maurice, τα χέρια σου!».
Εκείνη τη στιγμή άκουσαν μια κραυγή από έξω.
«Βοήθεια! Βοήθεια!».
Ήταν ο Lachenal, ο οποίος είχε πέσει σε μια κρεβάς. Ο Terray έσπευσε να τον μαζέψει και με μεγάλη δυσκολία κατάφερε να τον φέρει πίσω στις σκηνές.
Αναγκάστηκε να σκίσει τις μπότες του Lachenal και πέρασε τη νύχτα κάνοντας μασάζ στα παγωμένα πόδια του, ενώ ο Rebuffat έκανε το ίδιο στα χέρια του Herzog στην άλλη σκηνή.
Την επόμενη μέρα κίνησαν για το Camp IV αλλά χάθηκαν μέσα στην ομίχλη. Οι Terray και Rebuffat αφαίρεσαν τα γυαλιά ηλίου τους για να προσπαθήσουν να δουν, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Lachenal έπεσε σε μια ακόμη κρεβάς.
Εκεί, συνειδητοποίησαν ότι αυτή η κρεβάς τους παρείχε μια στοιχειώδη κάλυψη για μπιβουάκ, μιας και το σκοτάδι είχε αρχίσει να κάνει απειλητικό την εμφάνισή του.
Το επόμενο πρωί οι Terray και Rebuffat διαπίστωσαν ότι είχαν τυφλωθεί. Πώς θα κατέβαιναν στο Camp IV;
Τέσσερις ανάπηροι, ένας με παγωμένα πόδια που περπατούσε μετά βίας και ένας άλλος με παγωμένα χέρια, έπρεπε να οδηγήσουν δύο τυφλούς κατά μήκος ενός μονοπατιού που είχε καλυφθεί με φρέσκο χιόνι!
Ευτυχώς ο καιρός ήταν καλός και ο μουσώνας δεν είχε φτάσει ακόμη. Ένας από την ομάδα, ο Marcel Schatz, περίμενε λίγο πάνω από το Camp IV και τους κατέβασε με ασφάλεια. Εκεί τους περίμεναν ο Jean Couzy και ορισμένοι Sherpas.
Ο Herzog και ο Lachenal χρειάζονταν επειγόντως ιατρική φροντίδα, οπότε ολόκληρη η ομάδα ξεκίνησε την κατάβαση.
Ο Herzog και δύο Sherpas χτυπήθηκαν από μια χιονοστιβάδα που τους παρέσυρε για 150 μέτρα. Ως εκ θαύματος επέζησαν όλοι και κατάφεραν να προσεγγίσουν την κατασκήνωση βάσης.
Όμως, το μαρτύριο δεν είχε τελειώσει ακόμη. Κατά την μεταφορά τους στο νοσοκομείο, οι Herzog και Lachenal υπέστησαν μια σειρά επώδυνων ενέσεων από τον γιατρό της ομάδας Jacques Oudot, με την ελπίδα να σώσει τα χέρια και τα πόδια τους.
Με τα άκρα τους ασφαλή από τον κίνδυνο γάγγραινας, ο Oudot ξεκίνησε τους ακρωτηριασμούς. Ο Herzog έχασε όλα τα δάκτυλα των άνω και κάτω άκρων, ενώ ο Lachenal έχασε μόνο τα δάκτυλα των ποδιών του.
Για τον Herzog, η ανάβαση στην κορυφή της Annapurna ήταν ένας θρίαμβος του Γαλλικού έθνους. Κανένας από τους συντρόφους του δεν είχε την ίδια άποψη.
Για τον Lachenal, η απόφασή του να ακολουθήσει τον Herzog στην κορυφή δεν είχε καμία σχέση με τη δόξα της Γαλλίας. Ήταν η απλή πράξη ενός ορειβάτη που φρόντιζε τον σχοινοσύντροφό του.
Ο Terray στο βιβλίο του «Conquistadors of the Useless» αναρωτήθηκε:
«Η Annapurna, η πρώτη κορυφή άνω των οκτώ χιλιάδων μέτρων, κατακτήθηκε, αλλά άξιζε αυτό το κόστος;».
Ο Rebuffat ήταν πιο δεικτικός:
«Αν ο Herzog είχε χάσει τις σημαίες του αντί για τα γάντια του, πόσο χαρούμενος θα ήμουν!».
Η προσέγγιση της Γαλλικής αποστολής του 1950 στην Annapurna το 1950 μπορεί να γίνει με έναν από τους παρακάτω δύο τρόπους.
Δεδομένου ότι πολύ λίγοι άνθρωποι είχαν εξερευνήσει ποτέ την περιοχή Kali Gandaki του Νεπάλ και για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ομάδα διόρθωνε λάθη στους χάρτες της Βρετανικής Χαρτογραφικής Υπηρεσίας της Ινδίας, η επιστροφή με μια επιτυχημένη ανάβαση ήταν ένα εξαιρετικό επίτευγμα.
Ήταν αναμφίβολα μια πολύ τολμηρή και γενναία ανάβαση, που περιλάμβανε σοβαρές τεχνικές δυσκολίες σε υψόμετρο που λίγοι είχαν ανέβει στο παρελθόν.
Η ταχύτητά τους όσον αφορά στο στήσιμο των κατασκηνώσεων αμέσως μετά τον εντοπισμό της διαδρομής ήταν εκπληκτική.
Η κατάβασή τους από το βουνό ήταν μνημειώδης. Κάποια στιγμή, μια ομάδα τεσσάρων ανδρών διανυκτερεύει μέσα σε μια κρεβάς στα 7.400 μέτρα, κατά τη διάρκεια μιας χιονοθύελλας. Δύο από αυτούς υποφέρουν από σοβαρά κρυοπαγήματα και οι άλλοι δύο είναι τυφλοί.
Είναι θαύμα που κανείς δεν πέθανε κι αυτό δεν οφείλεται μόνο στον χαρακτήρα τους αλλά και στην εξαιρετική υποστήριξη της ομάδας που βρισκόταν από κάτω τους.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, μπορούμε να πούμε ότι η πρώτη ανάβαση της Annapurna ήταν ένας θρίαμβος και ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στην ιστορίας της ορειβασίας.
Αλλά υπάρχει και ένας άλλος τρόπος να προσεγγίσουμε αυτή την αποστολή. Αυτός μιας ομάδας τολμηρών ορειβατών που παίρνουν μια σειρά από βιαστικές αποφάσεις, συνεχώς ριψοκίνδυνες, που επιστρέφουν με φρικτούς τραυματισμούς και είναι τυχεροί που γλίτωσαν το θάνατο.
Η Annapurna θεωρείται η πιο θανατηφόρα από τις κορυφές των 8.000 μέτρων, με δυσανάλογα υψηλό ποσοστό θανάτου σε σχέση με τις επιτυχημένες κορυφές.
Μόνο λόγω της απερισκεψίας του Herzog έφτασαν στην κορυφή και σοφότεροι ορειβάτες δεν θα είχαν κρίνει ότι το έπαθλο της κορυφής άξιζε το κόστος που πλήρωσε.
Πράγματι, τρεις σοφοί ορειβάτες ήταν μαζί του στο βουνό: ο Lachenal, ο οποίος ήθελε να ματαιώσει την προσπάθειά του για να σώσει τα πόδια του και ο Terray με τον Rebuffat, που δεν δίσταζαν να ματαιώσουν το δικό τους όνειρο της κορυφής για να σώσουν τους συντρόφους τους.
Αλλά δεν πρέπει να κρίνουμε τη συμπεριφορά της Γαλλικής ομάδας από την άνεση μιας πολυθρόνας 70 χρόνια αργότερα.
Σήμερα θα υπήρχαν λίγοι ορειβάτες που θα έβλεπαν μια ανάβαση που οδήγησε σε αυτόν τον βαθμό ακρωτηριασμού ως οτιδήποτε άλλο εκτός από αποτυχία.
Αλλά αυτά είναι τα πρότυπα της εποχής μας, όχι του Herzog. Η εξερεύνηση ήταν μια πιο επικίνδυνη επιχείρηση εκείνες τις μέρες. Οι άνθρωποι αναλάμβαναν μεγαλύτερους κινδύνους και κάποιες φορές πλήρωναν το τίμημα.
