Ελικώνας, το βουνό των Μουσών

Η κορυφή Παλιοβούνα (1.748 μ.)

Ο Ελικώνας είναι βουνό της Βοιωτίας στο νοτιοδυτικό της μέρος, ανάμεσα στον Παρνασσό και τον Κιθαιρώνα.

Αποτελείται από μικρούς ορεινούς όγκους και φτάνει ως τις ακτές του Κορινθιακού κόλπου.

Περιτριγυρίζεται από την πεδιάδα των Θεσπιών, τη λεκάνη της Κωπαϊδας και την κοιλάδα του Διστόμου.

Είναι συνέχεια του Παρνασσού και έχει ψηλότερες κορυφές την Παλιοβούνα (1.748 μ.), το Τσιβέρι (1.561 μ.), τη Μεγάλη Λούτσα (1.549 μ.) και τη Μοτσάρα (1.526 μ.) του Ζαγαρά.

Έχει ακανόνιστο σχήμα και αποτελείται από πολλές συμπλεκόμενες οροσειρές. Το μήκος του φτάνει περίπου τα 35 χλμ. και το πλάτος του διαφέρει κατά περιοχές. Στους πρόποδές του βρίσκεται μεγάλο κατακόρυφο βάραθρο βάθους 90μ.

Χωρίζεται σε τρία τμήματα:

Στο α΄ τμήμα, τον κυρίως Ελικώνα, το σημερινό Ζαγαρά, βρισκόταν στην αρχαιότητα ο Βωμός του Ελικωνίου Διός και η Ιπποκρήνη, που δημιουργήθηκε από χτύπημα στο έδαφος της οπλής του Πήγασου. Σήμερα η πηγή αυτή λέγεται Κρύο Πηγάδι.

Στην ανατολική πλευρά, κοντά στην πόλη Άσκρη, πατρίδα του Ησιόδου, βρισκόταν το “Άλσος των Μουσών” στο οποίο υπήρχαν πολλά αγάλματα και άλλα αφιερώματα.

Το β΄ τμήμα, ο κεντρικός Ελικώνας, καταλήγει προς τα νότια στην κορυφή της Παλιοβούνας ύψους 1.748 μ.

Το γ΄ τμήμα περιλαμβάνει το δυτικό Ελικώνα με την οροσειρά Κολιέδες και Λούτσα, στους πρόποδες των οποίων βρίσκεται η περίφημη Μονή του Οσίου Λουκά.

Οι πλαγιές του είναι σκεπασμένες με δάση (δρυς, έλατα, πεύκα), με ιαματικά φυτά και λογής λογής θάμνους.

Ο Ελικώνας αν και δεν διατηρεί πλέον τον αρχαίο δασικό του πλούτο, είναι και σήμερα ένα ωραιότατο βουνό με φυσικές ομορφιές και κρυστάλλινες πηγές.

Εκεί πίστευαν οι αρχαίοι ότι είχαν την κατοικία τους οι Μούσες και γι΄ αυτό τις ονόμασαν Ελικωνιάδες.

Ο Παυσανίας έχει περιγράψει στο έργο του τα καλλιτεχνικά μνημεία που σώζονταν στην εποχή του μέσα στο “Άλσος των Μουσών” και γενικά στον Ελικώνα.

Κατά τη μυθολογία, ο Ελικώνας και ο Κιθαιρώνας ήταν αδέλφια, με χαρακτήρες αντίθετους.

Ο πρώτος ήταν καλός και περιποιητικός προς τους γονείς του, ενώ ο δεύτερος ήταν άγριος, βάρβαρος και πλεονέκτης.

Η πλεονεξία οδήγησε τον Κιθαιρώνα να σκοτώσει τον πατέρα του κι ύστερα με δόλιο τρόπο να γκρεμίσει τον αδελφό του Ελικώνα από ένα βράχο.

Όμως από την ορμή του παρασύρθηκε κι ο ίδιος κι έγινε συντρίμμια. Οι θεοί μεταμόρφωσαν τα δύο αδέλφια στα αντίστοιχα βουνά. Ο Κιθαιρώνας όμως έγινε κατοικία των Ερινυών, ενώ ο Ελικώνας των Μουσών.

Στον Ελικώνα υπάρχουν κοιτάσματα βωξίτη. Στις νότιες υπώριές του έχει χτιστεί εργοστάσιο αλουμινίου.

Σήμερα ο Ελικώνας είναι ένα βουνό “τραυματισμένο” από τις επεμβάσεις του ανθρώπου.

Οι πιο επιζήμιες επεμβάσεις είναι οι πυρκαγιές, η υπερβόσκηση, η παράνομη υλοτομία, τα περίπου 60 ανενεργά και ενεργά μεταλλεία βωξίτη που έχουν κατατραυματίσει το τοπίο, το εργοστάσιο αλουμινίου, η διάνοιξη πολλών δρόμων για την εξυπηρέτηση μεταλλείων και βοσκών και η άναρχη και αυθαίρετη δόμηση.

Παρότι βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Αθήνα, ο Ελικώνας παραμένει ένα άγνωστο σε πολλούς βουνό.

Ίσως γιατί το “προστατεύει” το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού. Οι πλαγιές του προσφέρονται για πεζοπορία.

Οι πιο διαδεδομένες διαδρομές είναι το πολύ καλά σηματοδοτημένο μονοπάτι 22, που διασχίζει τον Ελικώνα σε πανέμορφα σημεία του, η διαδρομή στο φαράγγι της Κλεισούρας, που καταλήγει στον κόλπο της Αντίκυρας (διάρκεια 6 ώρες) και το μονοπάτι που οδηγεί από το Κυριάκι στην κορυφογραμμή της Μεγάλης Λούτσας και από εκεί στο Ζερίκι (Ελικώνας).

Στο ξεκίνημα της διαδρομής, πάνω από το γραφικό χωριό της Αγ. Άννας

Η πιο κλασική διαδρομή που οδηγεί στην υψηλότερη κορυφή του Ελικώνα είναι εκείνη που ξεκινά από την Αγ. Άννα.

Το χωριό, που οι ντόπιοι το θυμούνται ακόμη με την παλιά του ονομασία Κούκουρα, είναι χτισμένο στη ρίζα του κώνου της Παλιοβούνας, σε υψόμετρο 700 μ. περίπου. Είναι περικυκλωμένο από ορεινή βλάστηση και, λόγω της θέσης του, από ανεμογεννήτριες.

Ξεκινώντας από το δασικό δρόμο που αρχινά αμέσως μετά τα τελευταία σπίτια του χωριού, θα συναντήσετε τα σημάδια που οριοθετούν το ορειβατικό μονοπάτι.

Το μονοπάτι είναι σηματοδοτημένο με κόκκινα σημάδια και με μεταλλικά κολωνάκια με το νούμερο 22. Στην αρχή κινούμαστε σε χωματόδρομο και κατόπιν μπαίνουμε σε πυκνό ελατοδάσος.

Στο βάθος το αντιαισθητικό δάσος των ανεμογεννητριών

Θέα προς την πεδιάδα της Κωπαϊδας

Στη μέση περίπου της διαδρομής, στα 1500 μ. υψόμετρο, συναντάμε το εγκαταλειμένο λατομείο βωξίτη. Από εκεί ακολουθούμε χωματόδρομο, ο οποίος θα μας οδηγήσει στη βάση του κώνου της κορυφής.

Άποψη της Παλιοβούνας από τη βάση του κώνου

Θέα προς Κιθαιρώνα, Πατέρα και Πάρνηθα

Η Αγ. Άννα

Η σήμανση προς την κορυφή είναι αρκετά καλή, με κόκκινα σημάδια στα βράχια. Όταν ο καιρός είναι καλός, η θέα από την κορυφή είναι καταπληκτική.

Στο νότια ο Κορινθιακός κόλπος και πιο δυτικά τα βουνά της βόρειας Πελοποννήσου, στο νοτιοανατολικά ο Κιθαιρώνας, ο Πατέρας και η Πάρνηθα, στα βορειοδυτικά ο Παρνασσός και στα βορειοανατολικά η πεδιάδα της Κωπαϊδας.

Ο Κορινθιακός κόλπος

Ο Παρνασσός από την Παλιοβούνα

Η πεδιάδα της Κωπαΐδας

Το μήκος της διαδρομής (μαζί με την επιστροφή στην Αγ. Άννα) είναι περίπου 11,5 χλμ. Η υψομετρική διαφορά είναι 1.050 μ. και η διάρκεια της πορείας είναι γύρω στις 6 ώρες, μαζί με τις στάσεις.

Χάρτης της διαδρομής

Σημεία ενδιαφέροντος

Αρβανίτσα
Είναι ένας χώρος δασικής αναψυχής στο δρόμο Αγ. Άννας – Κυριακίου. Είναι ένα καταπράσινο τοπίο μέσα στα έλατα, όπου υπάρχει αναψυκτήριο, παιδική χαρά και πολύ φυσικό γρασίδι και δροσιά, που βοηθούν τους εκδρομείς να ξεφύγουν για λίγο από τη μονότονη καθημερινότητα των μεγαλουπόλεων.

Η Αρβανίτσα

Ιπποκρήνη
Η Ιπποκρήνη βρίσκεται βόρεια της κορυφής του Ζαγαρά. Για να φτάσουμε εκεί ανερχόμαστε την απότομη ανατολική πλευρά του βουνού, μέσω ενός πυκνού δάσους υψηλών ελάτων. Μετά από μια κοπιώδη ανάβαση περίπου δύο ωρών συναντάμε ένα μικρό ξέφωτο κυκλικής μορφής. Εδώ είναι η Ιπποκρήνη, ένα φρέαρ τριγωνικού ανοίγματος.

Άλσος των Μουσών
Το ιερό άλσος Κοιλάδα των Μουσών ή Άλσος των Ελικωνίων Μουσών βρίσκεται στις ανατολικές υπώρειες του Ελικώνα κοντά στο χωριό Θεσπιές. Για περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.

Μονή Οσίου Λουκά
Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της μεσοβυζαντινής περιόδου, που ξεχωρίζει για το αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα των τριών ναών, τα ψηφιδωτά και τα μωσαϊκά του. Χτίστηκε τον 11ο αιώνα σε δυτική πλαγιά του Ελικώνα, 11 χλμ. βορειοδυτικά από το Κυριάκι, κοντά στο χωριό Στείρι.

Χάρτης της ευρύτερης περιοχής του Ελικώνα

Μπορεί επίσης να σας αρέσει...