Ο καταρράκτης Κάρανος της Έδεσσας
Η Έδεσσα είναι πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας.
Ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, τον Ηρακλείδη Κάρανο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου.
Ετυμολογία
Το όνομα της Έδεσσας σημαίνει «Πύργος μέσα στο νερό» από τα αρχαία χρόνια, λόγω του ότι η τότε πόλη είχε (και έχει μέχρι σήμερα) έντονο το υγρό στοιχείο (ποτάμια και καταρράκτες, για αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (βέδες στα φρυγικά ήταν το νερό ή πύργος στο νερό) και Βοδενά (voda στα σλαβικά είναι το νερό).
Πάρκο των Καταρρακτών
Μέσα από τη Έδεσσα ρέουν 4 ποτάμια, τα οποία σχηματίζουν 12 καταρράκτες. Οι δώδεκα καταρράκτες της Έδεσσας βρίσκονται στην άκρη της ακρόπολης της πόλης σε ένα πάρκο που εκτείνεται σε 100.000 τ.μ. το οποίο είναι γνωστό στους ντόπιους και ως «φρύδι της πόλης».
Οι καταρράκτες της Έδεσσας σχηματίστηκαν τον 14ο αιώνα έπειτα από κάποιο γεωλογικό ή καιρικό φαινόμενο.
Αρχικά ο κύριος όγκος του νερού συγκρατούνταν σε μια λεκάνη δυτικά της πόλης, όπου έπειτα από αυτό άρχισαν να διέρχονται μέσα την πόλη και να πέφτουν θεαματικά από τον βράχο της με συνέπεια να δημιουργηθούν πολλά μικρά ποτάμια και παράλληλα να καταργηθεί η λίμνη απ’ όπου προήλθαν.
Κύρια πηγή των καταρρακτών αποτελεί ο Υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου, από τον οποίον ρέει το κυρίως ποτάμι, ο Εδεσσαίος του οποίου οι διακλαδώσεις αποτελούν τους καταρράκτες.
Οι δύο από τους καταρράκτες είναι επισκέψιμοι. Ανάμεσά τους βρίσκεται το δημοτικό τουριστικό περίπτερο ΠΙΣΙΝΕΣ που είναι σε λειτουργία αδιάκοπτα από το 1953.
Το όνομα του οφείλεται στις πισίνες που δημιουργήθηκαν από τους Γερμανούς το 1942 για την τοπική τουριστική ανάπτυξη και διαμόρφωσαν το χώρο.
Ο καταρράκτης Κάρανος
Ο μεγαλύτερος και ομορφότερος Καταρράκτης έχει το όνομα του πρώτου Μακεδόνα Βασιλιά του Κάρανου εκεί όπου κάποτε ζούσε ο θρυλικός βασιλιάς Μίδας με τους μοναδικούς του κήπους.
Σύμφωνα με το μύθο την Έδεσσα ίδρυσε ο Κάρανος ακολουθώντας θόρυβο νερών οδηγώντας τα κατσικάκια του.
Έτσι ιδρύθηκε η αρχαία πόλη των Αιγών, η αρχαία Έδεσσα και σιγά-σιγά εξαπλώθηκε το βασίλειο σε όλη τη γη της Μακεδονίας.
Από εδώ προέρχεται και η φράση υπό την αιγίδα (ασπίδα από δέρμα κατσίκας), μιας και η Έδεσσα έχει υπό την αιγίδα της τον Καράνο.
Ο Κάρανος ήλθε στην Ημαθία με μεγάλη συνοδεία, σύμφωνα με τον χρησμό που τον διέταξε να ψάξει να βρει τόπο εγκατάστασης στη Μακεδονία.
Ακολουθώντας ένα κοπάδι αίγες που έτρεχαν να προφυλαχθούν από τη βροχή –έβρεχε καταρρακτωδώς και υπήρχε πυκνή ομίχλη– κατέλαβε την πόλη της Έδεσσας χωρίς οι κάτοικοι να τον αντιληφθούν.
Όταν του υπενθύμισαν τον χρησμό που τον είχε διατάξει «να ψάξει ένα βασίλειο όπου θα τον οδηγήσουν οι αίγες», την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του.
Με πολλή προσοχή διατήρησε από κει και πέρα τη συνήθεια να βάζει τις ίδιες θηλυκές αίγες μπροστά από το λάβαρό του, όποτε παρήλαυνε ο στρατός του, ώστε να είναι οι αρχηγοί των επιχειρήσεών του, ακριβώς όπως είχαν γίνει και πρωτεργάτες της ίδρυσης του βασιλείου του.
Σε ανάμνηση του ρόλου των αιγών μετονόμασε την πόλη της Έδεσσας «Αιγές» και τους κατοίκους Αιγεάδες.
Έπειτα εκδίωξε τον Μίδα, που κρατούσε ένα κομμάτι της Μακεδονίας, και άλλους βασιλείς και τους αντικατέστησε.
Ήταν ο πρώτος που ένωσε τις φυλές διαφόρων λαών και έκανε τη Μακεδονία αυτό που λέμε ένα σώμα.
Το βασίλειό του μεγάλωσε, επειδή είχε βάλει γερά θεμέλια ανάπτυξης. Μετά από αυτόν βασίλεψε ο Περδίκκας (Ιουστίνος 7.1.7-12) ο οποίος κατ’ άλλους είναι ο πρώτος Μακεδόνας Βασιλιάς.
Σήμερα ο Κάρανος στέκεται ως υδάτινη κολόνα με ύψος πάνω από 70 μέτρα μέσα στην καρδιά του Πάρκου Καταρρακτών και με την συνεχή ροή του θυμίζει σε όλους ότι το νερό είναι πηγή ζωής δύναμης και καταστροφής.
Με μία αυξομειούμενη ποσότητα 5-10 μ3 ανά δευτερόλεπτο, δίνει μοναδικές εικόνες για το πώς χτίσθηκε σταδιακά ο βράχος της Έδεσσας από τις συνεχείς αποθέσεις κόκκων χώματος και λάσπης που μεταφέρει το νερό.
Υπάρχουν μονοπάτια σκαλισμένα πάνω στον ασβεστολιθικό πωρόλιθο του βράχου της πόλης ώστε οι επισκέπτες να «βρέχονται» με ασφάλεια, ακόμη και πίσω από τον καταρράκτη, και να απολαμβάνουν την μοναδική δύναμη της δημιουργίας της φύσης.
Στο κάτω μέρος του Κάρανου εντοπίζεται ένα σπήλαιο με σταλακτίτες και θολωτή οροφή και είναι το μοναδικό «πρωτογενές» αξιοποιημένο σπήλαιο στην Ελλάδα.
Η ιδιαιτερότητα των πρωτογενών σπηλαίων είναι ότι έχουν ηλικία όμοια με αυτή των πετρωμάτων.
Πρωτογενή είναι και τα υπόλοιπα σπήλαια του βράχου της Έδεσσας. Πρόκειται για τραβερτινικά σπήλαια, που είναι εξαιρετικά σπάνιες γεωμορφές και υπολογίζεται ότι αποτελούν μόνο το 1-2% των σπηλαίων.
Σχηματίζονται κατά τη διαδικασία της περιλίθωσης και με τον τρόπο αυτό εξηγείται η μοναδικότητα των Καταρρακτών της Έδεσσας να μετατοπίζονται προς τα εμπρός, δημιουργώντας σταδιακά νέα σπήλαια και πετρώματα, ενώ οι περισσότεροι καταρράκτες παγκοσμίως διαβρώνονται και μετατοπίζονται προς τα πίσω.
Στα μονοπάτια του Πάρκου Καταρρακτών συγκαταλέγεται και η λιθόστρωτη διαδρομή προς την Αρχαία Έδεσσα μέσα από τον κάμπο της πόλης.
Η δίοδος αυτή αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Εγνατίας Οδού, που ένωνε την Αρχαία Έδεσσα, την Ακρόπολη της Έδεσσας (συνοικία Βαρόσι) και τη Θεσσαλονίκη ως τις αρχές του 20ου αιώνα.
