Βιωματική διάσχιση του φαραγγιού της Τζένας

Η ορειβασία είναι η ποίηση της ζωής και κάθε ανάβαση σ’ ένα βουνό είναι ένα ποίημα που σου γυρεύει να το ακούσεις.

Με την ορειβασία, όπως και με την ποίηση, όλες οι ενδόμυχες επιθυμίες και τα θέλω μας αποκτούν υπόσταση, ζωντανεύουν, παίρνουν σάρκα και οστά.

Σε καιρούς χαλεπούς, η ορειβασία είναι μια απόδραση από τη μιζέρια, την υστερία και την ασχήμια του αποστεωμένου αστικού περιβάλλοντος.

Μέσω της ορειβασίας γινόμαστε κοινωνοί ενός διαρκούς θαύματος που λαμβάνει χώρα στην ορεινή φύση, στα βουνά.

Ένα θαύμα, σωστό ποίημα, που δεν φωνάζει, δεν διαφημίζεται, αλλά κρύβεται πίσω από κάθε τι, και μόνο με υπομονή μπορεί κανείς να το βιώσει.

Τι θέλει να πει ο ποιητής;

Ο μέσος άνθρωπος έχει μια περιορισμένη ικανότητα κατανόησης του μεγαλείου της φύσης.

Αυτό που μπορούμε να δούμε με τα αισθητήρια όργανά μας είναι ένα μικρό ποσοστό αυτών που υπάρχουν για να δούμε.

Μόνο αν αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη φύση, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε το δημιουργικό της μεγαλείο.

Γι’ αυτό λέω συχνά ότι κάθε ανάβασή μου σ’ ένα βουνό είναι κι ένα μάθημα ταπεινότητας.

Η Τζένα

Τον Μάιο του 2021, μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων ελέω πανδημίας, ταξίδεψα στα πάτρια εδάφη τη Μακεδονίας.

Εκεί, για μια ακόμη φορά, σα να ‘ναι η πρώτη φορά, είχα την τύχη να βιώσω μια ορειβατική εμπειρία από εκείνες που πάντα θα μνημονεύω.

Την Τζένα την γνωρίσαμε σε παλιότερη, φθινοπωρινή εξόρμηση, όπως μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω:

Φθινόπωρο στη Τζένα: Περπατώντας στις εσχατιές των παιδικών μου ονείρων

Η Τζένα είναι ένα βουνό που βρίσκεται στο νομό Πέλλας, στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία.

Αποτελεί το τελευταίο τμήμα (προς τα ανατολικά) της οροσειράς Βόρας-Πίνοβο-Τζένα. Στα νότια-νοτιοανατολικά συνδέεται με το Πάικο.

Είναι ένα από τα πιο όμορφα αλλά και σχετικά άγνωστα βουνά της Ελλάδας κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να το καταπιώ με τίποτα.

Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι η Μεγάλη Τζένα με υψόμετρο 2.182 μέτρα, ακριβώς πάνω στη γραμμή των συνόρων.

Στη Τζένα θα περπατήσετε σε μερικά από τα ομορφότερα και πυκνότερα δάση οξιάς της Βόρειας Ελλάδας.

Η κύρια χρήση της γης είναι η υλοτομία, ενώ η κτηνοτροφία έχει υποχωρήσει δραματικά.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει διανοίξεις νέων δασικών δρόμων με αποτέλεσμα την εντατικοποίηση της υλοτομίας και της λαθραίας υλοτομίας σύμφωνα με το δασαρχείο.

Η ανάπτυξη δρόμων στο βουνό αυξάνει την πίεση και στη λαθροθηρία και εξαφανίζει τον μικρό πληθυσμό των προστατευόμενων αιγάγρων (αγριοκάτσικο).

Από το παράνομο κυνήγι, τη δηλητηρίαση και την έλλειψη τροφής υποφέρουν και τα μεγάλα προστατευόμενα αρπακτικά πτηνά (ειδικά οι γύπες).

Από τα ψηλώματα του βουνού κατεβαίνουν πολλά ρέματα με σημαντικότερα του Αχυρώνα, της Ασβεσταριάς, του Καθαρού και του Λάκκου.

Στο βουνό διακρίνεται ένα σχετικά ήπιο ανάγλυφο το οποίο περιλαμβάνει πολλά φαράγγια, ρέματα, καταρράκτες, μεγάλες σάρες, πυκνά δάση καθώς και μία μεγάλη αλπική ζώνη.

Φημισμένο είναι το φαράγγι της Τζένας ή το φαράγγι της Νότιας, μέσα από το οποίο περνάει ένα από τα ωραιότερα ορεινά μονοπάτια της χώρας μας.

Το φαράγγι της Τζένας

Φαντάζομαι ότι πολλές φορές θα σας έχει συμβεί να έχετε ακούσει ιστορίες φοβερές και πομπώδεις περιγραφές ορειβατών από τις περιπέτειές τους στα βουνά και ισάριθμες φορές θα έχετε αμφισβητήσει ενδόμυχα την εγκυρότητά τους.

Κάτι τέτοιο σκεφτόμουνα κι εγώ όταν άκουσα για πρώτη φορά σε ένα ορειβατικό πηγαδάκι να μνημονεύεται η ύπαρξη του φαραγγιού και το εντυπωσιακό μονοπάτι που το διασχίζει.

Ως λάτρης της αναζήτησης του άγνωστου, του ωραίου και του αληθινού δεν μπορούσα να αντισταθώ για πολύ καιρό ακόμη.

Έτσι, ένα ηλιόλουστο Μαγιάτικο πρωινό, σωστό καλοκαίρι, βρέθηκα στο χωριό Νότια του νομού Πέλλας.

Η Νότια είναι χτισμένη σε υψόμετρο 600 μέτρων στις νότιες υπόρειες της Τζένας. Υπάγεται στο Δήμο Αλμωπίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει περίπου 300 κατοίκους.

Ο σχεδιασμός της εξόρμησης περιλάμβανε μια κυκλική διάσχιση στο βουνό, με αφετηρία και τερματισμό τη Νότια.

Ξεκινώντας από τα τελειώματα του οικισμού, θα ακολουθήσουμε έναν αδιάφορο χωματόδρομο με κατεύθυνση βορειοανατολική, ο οποίος μετά από 1.700 μέτρα περίπου θα μας βγάλει στην αφετηρία του μονοπατιού που διασχίζει το περιβόητο φαράγγι της Τζένας.

Εκεί θα μας υποδεχθεί μια ξύλινη ταμπέλα που σηματοδοτεί την έναρξη της πορείας μας στον άγνωστο και μυστηριώδη κόσμο του φαραγγιού που δροσίζεται από τα νερά του ρέματος Λάκκος.

Η περιγραφή της διαδρομής είναι δανεισμένη από την ιστοσελίδα του δραστήριου Ε.Ο.Σ. Αριδαίας, τα μέλη του οποίου έχουν επιμεληθεί και την σήμανση στο βουνό.

Περιγραφή διαδρομής

Ξεκινάμε από υψόμετρο 670 μέτρων με κατεύθυνση Βόρεια, και παίρνουμε μονοπάτι που ανηφορίζει σε ράχη έχοντας δεξιά μας χαμηλά τον καταρράκτη.

Μπαίνουμε στο φαράγγι το οποίο στην αρχή είναι στενό, κινούμαστε πότε αριστερά και πότε δεξιά περνώντας το ποτάμι αρκετές φορές, και ανάλογα με την ποσότητα του νερού, σχετικά εύκολα από πρόχειρες ράμπες με κορμούς ή περνώντας μέσα από το νερό μέχρι που φτάνουμε σε όμορφο άνοιγμα με μεγάλα πλατάνια.

Διασχίζουμε το άνοιγμα ώσπου φτάνουμε σε βράχια αριστερά μας όπου υπάρχει πέρασμα σε «ώμο» που πρέπει να διασχίσουμε για να βγούμε από την άλλη μεριά.

Συνεχίζουμε ώσπου να καταλήξουμε σε στένωμα της κοίτης του ποταμού που μας υποχρεώνει να βγούμε από το φαράγγι.

Συνεχίζουμε αριστερά (Βορειοδυτικά) και ανηφορίζουμε σε μονοπάτι με «καγκέλια» και σύντομα καταλήγουμε σε δασικό δρόμο.

Ήμαστε σε υψόμετρο 1.110 μ., αφού καλύψαμε +440 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, διανύσαμε απόσταση 2,2 χλμ. σε χρόνο 1 ώρας και 30 λεπτών (αν το φαράγγι έχει αρκετό νερό χρειαζόμαστε χρόνο 20 λεπτών επιπλέον).

Από το σημείο που ήμαστε ο δρόμος αριστερά μας (Νότια) πηγαίνει για το χωριό Νότια.

Ο δρόμος στην πορεία του σε απόσταση 1,9 χλμ., και σε υψόμετρο 1.060 μ., διασταυρώνεται με το μονοπάτι που ανεβαίνει από την Νότια για την Τζένα. Από εκείνο το σημείο θα περάσουμε κατά την κατάβαση.

Δεξιά μας (Βορειοανατολικά) κατεβαίνει στο φαράγγι και από εκεί συνεχίζουμε ακολουθώντας πότε εγκαταλειμμένο δρόμο και πότε μονοπάτι για να ανέβουμε στην θέση «Τυροκομείο» και στο διάσελο της Τζένας.

Εμείς θα συνεχίσουμε δεξιά (Βορειοανατολικά) ακολουθώντας σήμανση με πράσινη γραμμή ανάμεσα σε δυο άσπρες (Νέα σήμανση, κίτρινα σημάδια).

Από την έξοδο του φαραγγιού στρίβουμε δεξιά, περνάμε ανάμεσα από τα πρανή του δρόμου και αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς το φαράγγι σε ένα καταπληκτικά δασωμένο τοπίο.

Ακολουθούμε Βόρεια-Βορειοανατολική πορεία μέσα σε δάσος με οξιές, ο δρόμος σταδιακά στενεύει, τον αφήνουμε, ακολουθούμε μονοπάτι για λίγο και ξαναμπαίνουμε στον δρόμο.

Συνεχίζουμε στον δρόμο και σε αριστερή στροφή φτάνουμε σε ρεματιά, την περνάμε και συνεχίζουμε σε μονοπάτι.

Φτάνουμε σε ρέμα και το περνάμε, αλλάζουμε πορεία σε Βόρεια ανηφορίζοντας σε ράχη έχοντας την ρεματιά αριστερά.

Σταδιακά η πορεία αλλάζει σε Βορειανατολική και κατευθύνεται σε χαρακτηριστικά βράχια που τα περνάμε από αριστερά, αλλάζοντας την πορεία σε Βόρεια και σύντομα καταλήγουμε σε δασικό δρόμο λίγο πριν από δεξιά στροφή.

Ήμαστε σε υψόμετρο 1.400 μ., αφού καλύψαμε +290 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, διανύσαμε απόσταση 1,9 χλμ. σε χρόνο 1 ώρας και από την έξοδο του φαραγγιού.

Συνεχίζουμε ανηφορίζοντας έχοντας την προσοχή μας δεξιά, όπου σε 100 περίπου μέτρα μετά την στροφή θα συναντήσουμε διασταύρωση.

Ανηφορίζουμε δεξιά με κατεύθυνση Βόρεια-Βορειοανατολική, κινούμαστε σε δάσος οξιάς κάνοντας σταδιακά κυκλική πορεία.

Περνάμε από ερείπια πέτρινων κτισμάτων, αλλάζουμε σταδιακά κατεύθυνση σε Δυτική, περνάμε ποταμάκι με νερό και αμέσως μετά βγαίνουμε σε ξέφωτο του δάσους και στον δρόμο που έρχεται από την Νότια και πηγαίνει στα σύνορα.

Ήμαστε σε υψόμετρο 1.515 μ., αφού καλύψαμε +115 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, διανύσαμε απόσταση 0,85 χλμ. σε χρόνο 30 λεπτών από τότε που μπήκαμε στον δρόμο.

Ανηφορίζουμε στον κεντρικό χωματόδρομο για 20-30 μετρά, και έχουμε την προσοχή μας αριστερά για να βρούμε το μονοπάτι που ξεκινάει μετά από το ρυάκι.

Ανηφορίζουμε το μονοπάτι μέσα από δάσος με μεγάλες οξιές και καλή σήμανση. Βγαίνουμε από το δάσος και ακολουθούμε κακοτράχαλο φαρδύ μονοπάτι σε γυμνό πλάτωμα έχοντας δεξιά (Ανατολικά) την επιβλητική βραχοπλαγιά και την κορυφή Μικρή Τζένα.

Συνεχίζουμε με κατεύθυνση Βορειοανατολική σε χαρακτηριστική μοναχική οξιά δίπλα σε ρυάκι με νερό όλο το χρόνο (θέση «Τυροκομείο»).

Προσπερνάμε συνεχίζοντας στο μονοπάτι που είναι εμφανές στην πλαγιά και μας οδηγεί σε διάσελο.

Ήμαστε στο διάσελο της Τζένας, σε υψόμετρο 1.800 μ., αφού καλύψαμε +285 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, διανύσαμε απόσταση 1 χλμ. σε χρόνο 1 ώρας από το ξέφωτο.

Από το διάσελο, ο δρόμος που φεύγει αριστερά μας (Βορειοδυτικά) πηγαίνει στα σύνορα με τα Σκόπια.

Αριστερά μας (Βορειοδυτικά) έχουμε της ομαλές πλαγιές της «Μεγάλης Τζένας» και δεξιά (Νοτιοανατολικά) την επιβλητική κορυφή της «Μικρής Τζένας».

Για να ανέβουμε στην «Μικρή Τζένα» ακολουθώντας το καλογραμμένο μονοπάτι πρέπει να καλύψουμε +264 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, να διανύσουμε απόσταση 1,15 χλμ., σε χρόνο 45 λεπτών, και με την επιστροφή συνολικά απόσταση 2,3 χλμ., σε χρόνο 1 ώρας 30 λεπτών.

Για την επιστροφή ακολουθούμε την αντίθετη πορεία έως τα 1.515 μ. υψόμετρο και τον δασικό δρόμο που έρχεται από Νότια.

Στην συνέχεια κατηφορίζουμε στον κεντρικό δασικό δρόμο για 1,6 χλμ. και σε υψόμετρο 1.300 μ. φτάνουμε σε δεξιά κλειστή στροφή όπου στα αριστερά μας (Νότια-Νοτιοανατολικά) συναντάμε διασταύρωση με δευτερεύοντα δρόμο. Μπαίνουμε αριστερά και σε 100 μ. περίπου συναντάμε μονοπάτι δεξιά.

Παίρνουμε το μονοπάτι, κατηφορίζουμε με κατεύθυνση Νότια σε πλαγιά με αραιή βλάστηση και πεύκα, στην συνέχεια στριβούμε Δυτικά ώσπου καταλήγουμε σε ξέφωτο πλάτωμα.

Προχωρώντας δεξιά μας κάτω από μεγάλες οξιές συναντάμε μικρή λίμνη, με νερό το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου και ειδικά την άνοιξη είναι πανέμορφη.

Συνεχίζουμε, περνάμε ρεματιά και κατηφορίζουμε σε ξέφωτη λουρίδα αλλάζοντας κατεύθυνση σε Νοτιοδυτική και στην συνέχεια Νότια ώσπου μπαίνουμε για τα καλά σε όμορφο δάσος με οξιές ακολουθώντας κακοτράχαλο τρακτερόδρομο και κατηφορίζουμε έντονα φτάνοντας σε δασικό δρόμο έχοντας δεξιά μας ρέμα. Ο δρόμος αριστερά (Ανατολικά) σε απόσταση 1,9 χλμ. πάει στην έξοδο του φαραγγιού.

Ήμαστε σε υψόμετρο 1.060 μ., αφού καλύψαμε -220 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, διανύσαμε απόσταση 1 χλμ. σε χρόνο 45 λεπτών από την στροφή του δρόμου.

Συνεχίζουμε περνώντας τον δρόμο απέναντι, και 5 περίπου μέτρα δεξιά μας μπαίνουμε σε φαρδύ μονοπάτι σαν τρακτερόδρομο που κατηφορίζει σε Νότια κατεύθυνση και στην συνέχεια Νοτιοδυτική, καταλήγουμε σε λιβάδι με πηγές και σε τρακτερόδρομο.

Ήμαστε σε υψόμετρο 970 μ., δεξιά μας έχουμε κατεστραμμένη λυμνοδεξαμενή και κάτοπτρο του ΟΤΕ.

Προχωράμε δεξιά προς την είσοδο της λυμνοδεξαμενής και συναντάμε τρακτερόδρομο, τον ακολουθούμε κατηφορίζοντας με Νοτιοανατολική κατεύθυνση.

Ο δρόμος στην συνέχεια γίνεται κατεβασιά νεροσωλήνα έως σε υψόμετρο 810 μ. όπου βγαίνουμε στον κεντρικό δασικό δρόμο.

Περνάμε απέναντι προσπαθώντας να βρούμε το καλύτερο σημείο για να περπατήσουμε γιατί το κομμάτι αυτό του μονοπατιού έχει κλείσει από τη χαμηλή βλάστηση.

Βγαίνουμε σε μικρό πλάτωμα όπου στο τελείωμά του (στα αριστερά) έχει ένα υπέροχο βράχινο μπαλκόνι με εντυπωσιακή θέα προς τη Νότια και τον κάμπο της Αλμωπίας.

Τέλος, ακολουθώντας τους τρακτερόδρομους θα κατηφορίσουμε αργά και βασανιστικά στην αφετηρία της διαδρομής μας, ολοκληρώνοντας μια μεγαλειώδη κυκλική διάσχιση μήκους 19 χιλιομέτρων σε περίπου 9 ώρες, έχοντας καλύψει μια υψομετρική διαφορά ανάβασης 1.500 μέτρων.

Η διάσχιση του φαραγγιού της Τζένας είναι από εκείνες τις ορειβατικές εμπειρίες που τσακίζουν κυριολεκτικά τον εγωισμό και την αυταρέσκεια του ορειβάτη-ανθρώπου, αναγκάζοντάς τον να υποκληθεί στη δύναμη που εκπέμπει αθόρυβα αυτό το θείο μέρος.

Κι αυτός που θα έχει την τύχη να βρεθεί μέσα στην αγκαλιά του φαραγγιού, τρία πράγματα θα πρέπει να κάνει αν θέλει να γίνει κοινωνός του αέναου θαύματος που συντελείται αιώνες τώρα εκεί μέσα.

Σφραγισμένα χείλη, τεντωμένα αυτιά και ορθάνοιχτα μάτια.

Πηγές
eosar.blogspot.com
wikipedia.org