…αστράφτει η Γκιώνα (Μέρος Α)

Μέσα στην καρδιά της Ρούμελης -στο νομό Φωκίδας- ανάμεσα στον πολύβουο Παρνασσό, στα απόκρημνα Βαρδούσια και την παιχνιδιάρα Οίτη στέκει αγέρωχα και σιωπηλά ο επιβλητικός και μεγαλοπρεπής ορεινός όγκος της Γκιώνας.

Το ψηλότερο σημείο της, η Πυραμίδα, φτάνει σε υψόμετρο τα 2.510 μ., γεγονός που την κατατάσσει στο πέμπτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, το Σμόλικα, το Βόρα ή Καϊμακτσαλάν και τον Γράμμο, και στο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας νοτίως του Ολύμπου.

Άλλες σημαντικές κορυφές της είναι οι: Πέρδικα (2.484 μ.), Τραγονόρος (2.456 μ.), Πλατυβούνα (2.317 μ.), Προφήτης Ηλίας (2.299 μ.), Βραΐλα (2.177 μ.), Παλιοβούνι (2.122 μ.), Πύργος (2.063 μ.), Λυρίτσα (2.007 μ.), Μπότσικας (.1945 μ.) κ.λπ.

Στη Γκιώνα βρίσκεται και η περίφημη ορθοπλαγιά της Πλάκας, κοντά στο χωριό Συκιά. Είναι η μεγαλύτερη και ομορφότερη των Βαλκανίων, με υψομετρική διαφορά 1.100 μ. περίπου.

Σ’ αυτήν την ορθοπλαγιά, όπως και σε άλλες του βουνού, έχουν ανοιχθεί σημαντικές αναρριχητικές διαδρομές, διαφόρων βαθμών δυσκολίας και τεχνικών.

Οι αναρριχητικές διαδρομές στη Γκιώνα είναι από τις δυσκολότερες στην Ελλάδα και τραβούν το ενδιαφέρον και από το εξωτερικό.

Στα αρχαία χρόνια είχε την ονομασία Ασέληνον Όρος. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Σελήνη πήγαινε να συναντήσει στις πλαγιές της Γκιώνας τον Ενδυμίωνα, γιο της Πύρρας και του Δευκαλίωνα, αφήνοντας έτσι τον κόσμο χωρίς φεγγάρι. Έτσι πήρε αυτή την ονομασία το ψηλότερο βουνό της Ρούμελης.

Η Γκιώνα είναι ένα ασβεστολιθικό σύμπλεγμα με έντονη καρστικοποίηση και τοπογραφικό ανάγλυφο (ορθοπλαγιές, χαράδρες, πολλές κορυφές άνω των 2.000 μ.).

Από γεωλογική άποψη διακρίνουμε τρεις κύριες κορυφογραμμές που συγκλίνουν στην υψηλότερη κορυφή (Πυραμίδα).

Σημαντικότερη είναι η νότια, μήκους 13 χλμ., εκατέρωθεν της οποίας σχηματίζονται δύο χαράδρες, η Ρεκά προς τα αναλοτικά και το Λαζόρεμα προς τα δυτικά.

Η χαράδρα της Ρεκάς, μήκους 12 χλμ. με μεγάλες ορθοπλαγιές, χαρακτηρίζεται από τραχύτητα και εποχικά ορμητικά νερά.

Αυτή του Λαζορέματος έχει μήκος 4 χλμ. με μεγάλες ορθοπλαγιές, ύψους 1.000-1.100 μ. Επίσης υπάρχουν πολλά οροπέδια και σάρες.

Η χλωρίδα της Γκιώνας, που δεν έχει μελετηθεί αρκετά, είναι φανερό ότι παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης σπάνιων φυτών που οι μέχρι τώρα έρευνες τα φέρνουν σε 63.

Στα παραπάνω γεωλογικά υποστρώματα παρατηρείται ποικιλία βλάστησης με κύριο είδος την κεφαλληνιακή ελάτη, που εκτείνεται από 800 έως 1.800 μ.

Σε χαμηλότερα σημεία υπάρχουν σχηματισμοί αείφυλλων πλατύφυλλων με κύριους εκπροσώπους τα πουρνάρια και τους κέδρους, ενώ τοπικά υπάρχουν μεμονωμένες συστάδες βελανιδιάς και οστριάς.

Στη βορειοδυτική πλευρά της οροσειράς συναντώνται κατά θέσεις μικροί σχηματισμοί πλατανιών και ιτιών.

Επίσης στην κατάφυτη νότια πλευρά της (προς το Λιδωρίκι) απαντώνται έλατα, κέδροι, αγριολούλουδα και αγριοτριανταφυλλιές.

Πάνω από το δάσος της κεφαλληνιακής ελάτης υπάρχουν βοσκότοποι (στεπώδη χορτολίβαδα) των οποίων η κάλυψη δεν ξεπερνά το 50%.

Επίσης συναντώνται διαπλάσεις αρκεύθων (αγριοκυπάρισσα). Τέλος, στους βραχώδεις σχηματισμούς και στις σάρες υπάρχουν βραχόφιλες φυτοκοινωνίες.

Το βουνό χαρακτηρίζεται από έντονο ενδημισμό. Η Arenaria gionae είναι ένα φυτικό είδος που απαντά μόνο στη Γκιώνα.

Η πανίδα της Γκιώνας παρουσιάζει ανάλογη σπουδαιότητα. Εδώ αναπαράγονται σπάνια αρπακτικά πουλιά και δρυοκολάπτες, ενώ αποτελεί τη σημαντικότερη περιοχή αναπαραγωγής του γυπαετού στην Ελλάδα.

Η Γκιώνα αποτελεί το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης για το ζαρκάδι και το αγριόγιδο στα Βαλκάνια.

Οι δυσπρόσιτες ορθοπλαγιές και η καλύτερη σύνδεση με τα γειτονικά βουνά φαίνεται ότι είναι οι αιτίες για τη διατήρηση αυτών των μεγάλων θηλαστικών που έχουν εξαφανιστεί από γειτονικά βουνά.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γκιώνα βρίσκεται σε πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών, όπως το μαυροκιρκίνεζο και ο ψαραετός.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Γκιώνα είναι το σημαντικότερο ορεινό οικοσύστημα της Στερεάς Ελλάδας.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, από ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, η Γκιώνα κατατάσσεται ανάμεσα στα πέντε σημαντικότερα βουνά μας μαζί με τον Όλυμπο, τη Ροδόπη, το Χελμό και τα Λευκά Όρη.

Είναι, πράγματι, απορίας άξιον πώς δεν έχει κηρυχθεί ακόμη εθνικός δρυμός. Ένας, ίσως, λόγος είναι ο παρακάτω:

Μοναδική πληγή στον ορεινό όγκο αποτελούν τα ορυχεία βωξίτη τα οποία συνεχίζουν να καταστρέφουν μέρος του βουνού. Πατήστε εδώ για να διαβάσετε μια μελέτη για το έγκλημα που χρόνια τώρα συντελείται στην περιοχή.

Η Γκιώνα είναι το λιγότερο τουριστικά ανεπτυγμένο βουνό συγκριτικά με τους “γείτονές” του και είναι ιδιαίτερα αραιοκατοικημένο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Καλοσκοπή – Μνήματα – Βαθειά Λάκκα – Πυραμίδα (2.510 μ.) – Καταφύγιο Π.Ο.Α. – Χαράδρα Ρεκάς – Βίνιανη

Αφετηρία της συγκεκριμένης διαδρομής είναι η Καλοσκοπή (1100μ). Φωλιασμένη στους βόρειους πρόποδες του βουνού, το χωριό περιστοιχίζεται από ένα πυκνό ελατοδάσος, ενώ στη νότια πλευρά το δάσος της πλαγιάς της Λυρίτσας με τα πλατάνια, τις καρυδιές, τις βελανιδιές, τις κερασιές και τις μηλιές συμπληρώνουν το καταπράσινο τοπίο.

Περπατώντας μέσα στο χωριό, γρήγορα αντιλαμβάνεσαι ότι η Καλοσκοπή έχει έντονες μνήμες από την πολυτάραχη ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας.

Ένα μνημείο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια προτομή του Άρη Βελουχιώτη και ακριβώς δίπλα το Λαογραφικό Μουσείο, χτισμένο από το βασιλιά Παύλο. Το 1944 το χωριό καταστράφηκε δύο φορές από τους Γερμανούς.

Στην Καλοσκοπή μπορείτε επίσης να ενημερωθείτε και για την “Κίνηση για τη Σωτηρία της Γκιώνας”, μια συλλογική δράση κατοίκων (και όχι μόνο) των γύρω χωριών που αντιτίθενται στην επέκταση των λατομείων βωξίτη στην περιοχή.

Ήδη από τη διαδρομή μέχρι το χωριό είναι εύκολο να διαπιστώσετε πως κάποια μέρη του βουνού έχουν κυριολεκτικά εξαφανιστεί.

Από την Καλοσκοπή ξεκινάει δασικός δρόμος με προορισμό τη θέση “Μνήματα”, κάτω από την Αρβανιτόραχη.

Θα χρειαστεί γύρω στις 1,5 ώρες με τα πόδια για να φτάσετε στο σημείο αυτό, υπάρχει όμως και η δυνατότητα προσέγγισης με αυτοκίνητο, στην περίπτωση που θέλετε να αποφύγετε τη διάσχιση του άχαρου χωματόδρομου.

Η διαδρομή προς την ψηλότερη κορυφή της Γκιώνας ξεκινάει, λοιπόν, από τη θέση “Μνήματα” (1350μ) και συγκεκριμένα από το σημείο του δασικού δρόμου, όπου στα δεξιά του υπάρχει ένα μνημείο προς τιμή της Μάχης της Ντρέμισσας.

Στις 17 Μαΐου 1821 στην Αρβανιτόραχη Φωκίδας έγινε η περίφημη Μάχη της Ντρέμισσας, κατά την οποία ο Πανουργιάς και ο Γιάννης Γκούρας με 700 πολεμιστές από το χωριό Ντρέμισσα (και την γύρω περιοχή) χτύπησαν τον Ομέρ Βρυώνη, ο οποίος ήταν επικεφαλής 3000 Τουρκαλβανών.

Οι τελευταίοι τράπηκαν σε φυγή, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 300 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

Ο Βρυώνης οπισθοχώρησε και μετά απ’ αυτό εγκατέλειψε το σχέδιό του για μετάβαση στην Πελοπόννησο.

Έτσι, δόθηκε άνεση χρόνου για την κατάληψη της Τριπόλεως και την εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης.

Στη συνέχεια ακολουθούμε το δασικό δρόμο, περνάμε από μια πηγή, και σε μια φουρκέτα εγκαταλείπουμε το δρόμο και ανηφορίζουμε σε καλοσηματοδοτημένο μονοπάτι με κατεύθυνση νοτιοδυτική.

Ξανασυναντάμε το δασικό δρόμο, τον οποίο και ακολουθούμε μέχρι τη θέση “Κέδρος”, απ’ όπου ξεκινάει η ανηφορική καγκελωτή πορεία προς τη Βαθιά Λάκκα, πάλι με κατεύθυνση νοτιοδυτική.

Προσοχή πρέπει να δείξουμε στη θέση “Κέδρος”, η οποία πολλάκις σαρώνεται από χιονοστιβάδες που πέφτουν από την Παλιοβούνα.

Κινούμενοι παράλληλα με ένα ρυάκι, στον ορίζοντα αρχίζει να φαίνεται η μύτη της Πυραμίδας (θέση “Σταυρός”).

Σύντομα βγαίνουμε στη Βαθιά Λάκκα (1.950 μ.), ένα χαρακτηριστικό “βύθισμα” κάτω από τον εντυπωσιακό όγκο της Πυραμίδας.

Στα δεξιά της Βαθιάς Λάκκας υπάρχει οροπέδιο ιδανικό για κατασκήνωση, καθώς και με τρεχούμενα νερά.

Ακολουθώντας τα σημάδια του μονοπατιού που φεύγει στα αριστερά της Βαθιάς Λάκκας φτάνουμε στη Διασέλα (2.150 μ.), το διάσελο Πυραμίδας-Πλατυβούνας.

Στα αριστερά μας (ανατολικά) είναι η Πλατυβούνα (2.317 μ.), μπροστά μας η Λάκκα Καρβούνη, το καταφύγιο του Π.Ο.Α. και ο Προφήτης Ηλίας (2.299 μ.), ενώ δεξιά μας (δυτικά) διακρίνουμε την Πυραμίδα.

Τα 350 μ. υψομετρικής διαφοράς που μας χωρίζουν από το κολωνάκι της κορυφής καλύπτονται σε 1 ώρα περίπου, ακολουθώντας τα κόκκινα σημάδια πάνω στην ανηφορική αλλά όχι δύσκολη ράχη. Μοναδική η θέα από την υψηλότερη κορυφή της Ρούμελης.

Εύκολη η κατάβαση στη Διασέλα από τα ίδια και εν συνεχεία ακολουθώντας την καινούργια σήμανση (κίτρινα σημάδια στα βράχια) πέφτουμε στη Λάκκα Καρβούνη και στο καταφύγιο του Π.Ο.Α.

Η παλιά διαδρομή ξεκινάει από το αριστερό άκρο της Διασέλας (κάτω από την Πλατυβούνα) και κατηφορίζει στα ριζά των βράχων προς τη Λάκκα Καρβούνη.

Το καταφύγιο “Γρηγόρης Περδίκης”, χτισμένο σε υψόμετρο 1850 μ., είναι χωρητικότητας 20 ατόμων.

Διαθέτει τζάκι και δύο ξυλόσομπες, ενώ έξω από το καταφύγιο υπάρχει πηγή με πόσιμο νερό.

Ιδανικός χώρος διανυκτέρευσης είτε εντός του καταφυγίου (κατόπιν συνεννόησης με τον Πεζοπορικό) είτε εκτός του καταφυγίου.

Τα τελευταία χρόνια ο Π.Ο.Α. κάνει σημαντικές προσπάθειες για τη συντήρηση και ανακαίνηση του καταφυγίου.

Πρόσφατα, μάλιστα, αντικαταστάθηκαν τα παλιά ξύλινα κουφώματα με νέα σύγχρονης τεχνολογίας.

Είναι το λεγόμενο “Πείραμα της Γκιώνας”. Περισσότερα στο παρακάτω video:

Χάρτης της διαδρομής

Συνεχίζεται…