Προσανατολισμός με πυξίδα και χάρτη

Ένας σύντομος οδηγός σχετικά με την χρήση πυξίδας και χάρτη, που θα σας δώσει ένα ακόμη βέλος στη φαρέτρα σας, στην αέναη μάχη του προσανατολισμού στα βουνά και τα λαγκάδια.

Καλές και άγιες οι σύγχρονες συσκευές προσανατολισμού (gps), εντυπωσιακές και καλαίσθητες οι σχετικές εφαρμογές στα έξυπνα κινητά, αλλά… σαν τη γνώση χειρισμού πυξίδας και χάρτη δεν έχει.

Πριν συνεχίσετε το διάβασμα, φροντίστε να έχετε αγοράσει μια πυξίδα κι έναν χάρτη για να κατανοήσετε καλύτερα τα παρακάτω.

Τι είναι πυξίδα;

Πυξίδα είναι το όργανο που έχει μια μαγνητική βελόνα που δείχνει πάντα το Βορρά. Εκτός από τη βελόνα στην πυξίδα υπάρχει ένας δίσκος όπου φαίνονται τα νούμερα από 0 μέχρι 360.

Τα νούμερα αυτά υποδηλώνουν μια κατεύθυνση σε σχέση με τον άξονα Βορρά – Νότου και μετρούνται σε μοίρες π.χ το 0° ή Ν είναι ο Βορράς, το 90° ή Ε η Ανατολή, το 180° ή S ο Νότος και το 270° ή W η Δύση.

Είδη πυξίδων

Υπάρχουν δύο βασικά είδη πυξίδων:

α) Πυξίδες με κινητό ανεμολόγιο, δηλαδή εκείνες που το ανεμολόγιο τους είναι συνδεδεμένο με τη μαγνητική βελόνα και παρακολουθεί όλες τις κινήσεις της. Τέτοιες πυξίδες είναι συνήθως οι ναυτικές.

β) Πυξίδες με σταθερό ανεμολόγιο, ή πυξίδες χάρτη, δηλαδή εκείνες που το ανεμολόγιο τους είναι στερεωμένο στη βάση και φαίνεται η μαγνητική βελόνα η οποία γυρίζει ανεξάρτητα από το ανεμολόγιο.

Τα χαρακτηριστικά της πυξίδας χάρτη

Πρώτα απ’ όλα, πάμε να γνωρίσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά μιας πυξίδας χάρτη και τον σκοπό τους.

1. Η διαφανής πλαστική βάση.
2. Το ανεμολόγιο, ο περιστρεφόμενος δίσκος με τις μοίρες που τον γυρνάμε με το χέρι. Κάθε γραμμή αντιστοιχεί σε δύο μοίρες, ενώ συνολικά καλύπτει 360 μοίρες. Πάνω στον δακτύλιο, επίσης, αναγράφονται οι θέσεις των τεσσάρων κύριων σημείων του ορίζοντα.
3. Η κινητή μαγνητική βελόνα, που περιστρέφεται ελεύθερα επιπλέοντας σε ένα κατάλληλο υγρό στο εσωτερικό του ανεμολόγιου, με το κόκκινο άκρο της να δείχνει πάντοτε την κατεύθυνση του Βορρά.
4. Οι γραμμές προσανατολισμού στη βάση του ανεμολόγιου.
5. Η σταθερή κόκκινη βελόνα (με την ένδειξη του Βορρά) στο εσωτερικό του ανεμολόγιου, που περιστρέφεται μαζί με τον δακτύλιο.
6. Ο δείκτης – επέκταση του βέλους κατεύθυνσης στο περίβλημα του δακτυλίου.
7. Ο χάρακας, διαβαθμισμένος σε χιλιοστά για την μέτρηση των οριζοντίων αποστάσεων στον πεζοπορικό χάρτη.
8. Ο μεγεθυντικός φακός για πιο λεπτομερή ανάγνωση των χαρακτηριστικών του χάρτη.
9. Το μεγάλο βέλος κατεύθυνσης στο πάνω μέρος της βάσης της πυξίδας.
10. Η κλίμακα της πυξίδας.

Τι είναι το αζιμούθιο;

Αζιμούθιο ονομάζουμε την δεξιόστροφη (πάντα) γωνία που σχηματίζεται έχοντας:

α) κορυφή το σημείο του ατόμου που προσανατολίζεται,
β) μία της πλευρά, την σύνδεση του σημείου του Βορρά με το σημείο που είναι το άτομο και
γ) άλλη της πλευρά, την ένωση του σημείου που βρίσκεται το άτομο με το σημείο σκόπευσης που μας ενδιαφέρει.

Χρήση του αζιμούθιου

Το αζιμούθιο, ως γωνία σε σχέση με το σημείο του Βορρά, στην ουσία προσδιορίζει στο χώρο μια συγκεκριμένη (σε μοίρες) κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε, ώστε να προσεγγίσουμε ένα ορισμένο από πριν σημείο.

Η πορεία μας τελικά, είναι το σύνολο μικρών διαδρομών (10-100 μέτρων) με διαφορετικά προφανώς “αζιμούθια”.

Χρήση της πυξίδας χάρτη στο πεδίο – Η σκόπευση με την πυξίδα

Περίπτωση Α

Κρατάμε την πυξίδα μπροστά στο σώμα μας όπως στη Φώτο 1.

Στρεφόμαστε προς την κατεύθυνση ή το αντικείμενο που θέλουμε να σκοπεύσουμε, προσέχοντας το βέλος κατεύθυνσης να δείχνει στο σημείο σκόπευσης.

Περιστρέφουμε το ανεμολόγιο μέχρις ότου ταυτιστεί ο Βορράς του ανεμολογίου με τον Βορρά της μαγνητικής βελόνας (η κόκκινη άκρη της).

Διαβάζουμε τις μοίρες που δείχνει ο δείκτης-επέκταση του βέλους κατεύθυνσης, δηλαδή το αζιμούθιο.

Περίπτωση Β

Μας δίνει κάποιος τις μοίρες της κατεύθυνσης που θ’ ακολουθήσουμε, π.χ 30°, όπως στις αναλυτικές περιγραφές των πεζοπορικών διαδρομών.

Οι 3 απλές κινήσεις για να βρούμε την κατεύθυνσή μας:

1. Κρατάμε την πυξίδα μπροστά στο σώμα μας όπως στη Φώτο 1.
2. Γυρίζουμε το ανεμολόγιο μέχρις ότου ο δείκτης-επέκταση του βέλους κατεύθυνσης να δείχνει την ένδειξη 30°.
3. Περιστρέφουμε το σώμα μας κρατώντας σταθερά την πυξίδα όπως στη Φώτο 1. Μόλις η μαγνητική κινητή βελόνα (η κόκκινη άκρη της) συμπέσει με την σταθερή βελόνα ένδειξης του Βορρά του ανεμολογίου σταματάμε. Εκεί που κοιτάζει το βέλος κατεύθυνσης της πυξίδας (και εμείς) είναι η πορεία που πρέπει ν’ ακολουθήσουμε.

Προσανατολισμός χάρτη με χρήση πυξίδας

Τοποθετούμε τον χάρτη πάνω σε μια επιφάνεια όσο το δυνατόν πιο επίπεδη και ομαλή που δεν είναι όμως μεταλλική και στη συνέχεια βάζουμε πάνω στο χάρτη την πυξίδα.

Προσέχουμε ώστε το βέλος κατεύθυνσης να σκοπεύει το επάνω μέρος του χάρτη (το οποίο δείχνει τον Βορρά) και οι γραμμές προσανατολισμού να είναι παράλληλες με τις κάθετες γραμμές του χάρτη, δηλαδή τις τετμημένες που διατρέχουν τον χάρτη από Βορρά προς Νότο.

Περιστρέφουμε σιγά σιγά, χάρτη και πυξίδα μαζί έως ότου η μαγνητική βελόνα, ο Βορράς του ανεμολογίου, το βέλος κατεύθυνσης της πυξίδας και ο χάρτης να δείχνουν τον Βορρά.

Χρήση της πυξίδας πάνω στο χάρτη

Η χρήση της πυξίδας πάνω στο χάρτη είναι απλή αλλά χρειάζεται εξοικείωση. Θυμηθείτε ότι πάντα στο πάνω μέρος ενός χάρτη βρίσκεται ο Βορράς.

Α. Υπολογισμός αζιμούθιου σε χάρτη που έχουμε προσανατολίσει στο Βορρά (προτείνεται για αρχαρίους).

Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να πάμε από το σημείο Start στο σημείο Finish της Φώτο 2.

Αφού έχουμε προσανατολίσει τον χάρτη μας στο Βορρά με τη βοήθεια της πυξίδας, όπως είδαμε παραπάνω, τοποθετούμε την πυξίδα πάνω στον χάρτη κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο χάρακας να εφάπτεται, δηλαδή να ενώνει το σημεία αφετηρίας και το σημείο προορισμού (π.χ. δύο κοντινά χωριά).

Δεν παίζει ρόλο με ποια πλευρά της πυξίδας θα ενώσουμε τα δύο σημεία. Το αποτέλεσμα, δηλαδή το αζιμούθιο που θα εξάγουμε, θα είναι το ίδιο.

Στη συνέχεια, κρατώντας σταθερή τη βάση της πυξίδας αλλά και τον χάρτη, αρχίζουμε και περιστρέφουμε το ανεμολόγιο της ώστε ο βορράς του ανεμολογίου να συμπίπτει με τον Βορρά της μαγνητικής βελόνας.

Όταν γίνει αυτό, διαβάζουμε στον δείκτη-επέκταση του βέλους κατεύθυνσης το αζιμούθιο που πρέπει να τηρήσουμε προκειμένου να φτάσουμε από το σημείο Start στο σημείο Finish.

Πρέπει να προσέχουμε, οι γραμμές προσανατολισμού, οι οποίες βρίσκονται στη βάση του ανεμολογίου της πυξίδας, να είναι παράλληλες με τις κάθετες γραμμές του χάρτη.

Β. Υπολογισμός αζιμούθιου σε χάρτη που δεν έχουμε προσανατολίσει στο Βορρά (προτείνεται για έμπειρους).

Ο τρόπος αυτός είναι γρήγορος καθώς δεν χρειάζεται να έχουμε προσανατολίσει τον χάρτη στο Βορρά.

Ας υποθέσουμε, πάλι, ότι θέλουμε να πάμε από το σημείο Start στο σημείο Finish της Φώτο 2.

Τοποθετούμε την πυξίδα πάνω στον χάρτη κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο χάρακας να εφάπτεται, δηλαδή να ενώνει το σημεία αφετηρίας και το σημείο προορισμού (π.χ. δύο κοντινά χωριά), αδιαφορώντας που κοιτά η μαγνητική βελόνα ή ο Βορράς του ανεμολογίου.

Αμέσως μετά, κρατώντας σταθερή τη βάση της πυξίδας, στρέφουμε το ανεμολόγιο έτσι που η σταθερή ένδειξη του Βορρά να δείχνει στο πάνω μέρος του χάρτη και οι γραμμές προσανατολισμού στη βάση του ανεμολογίου να είναι παράλληλες με τις κάθετες γραμμές Βορρά-Νότου του χάρτη.

Η ένδειξη του δείκτη-επέκταση του βέλους προσανατολισμού στον δακτύλιο του ανεμολογίου δείχνει το αζιμούθιο που πρέπει να τηρήσουμε προκειμένου να φτάσουμε από το σημείο Start στο σημείο Finish.