Χιονοστιβάδες

Αν και είναι απλοϊκό να πούμε ότι όπου υπάρχει βουνό και χιόνι, έχουμε χιονοστιβάδα, είναι όμως δύο από τα βασικά της συστατικά.

Πολλοί μπορεί να πιστεύουν ότι για να έχουμε χιονοστιβάδες, θα πρέπει είτε το βουνό να είναι πολύ ψηλό, είτε να έχουμε πάρα πολύ χιόνι.

Ούτε το ένα, ούτε το άλλο είναι απολύτως ακριβές, δικαιολογώντας έτσι την συχνή ύπαρξη χιονοστιβάδων στα ελληνικά βουνά, παρόλο που πολλοί δεν θα περίμεναν κάτι τέτοιο.

Η πρόγνωση των χιονοστιβάδων είναι κάτι πολύ δύσκολο να γίνει, γιατί οι παράγοντες που την επηρεάζουν είναι πάρα πολλοί.

Σίγουρα η παρατήρηση των καιρικών φαινομένων στην περιοχή, μαζί με μία μικρή γνώση της μηχανικής των χιονοστιβάδων, μπορεί να βοηθήσει πολύ.

Χιονοκρύσταλλοι και Μεταφορμισμός

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι Εσκιμώοι έχουν λέξεις για διακόσια διαφορετικά είδη χιονιού. Παρόλο που η βασική κρυσταλλική δομή ενός κρυστάλλου χιονιού είναι εξαγωνική, η τελική του μορφή έχει άπειρες μορφές και εξαρτάται από την θερμοκρασία και τον κορεσμό της υγρασίας κατά τη στιγμή του σχηματισμού του και μετά.

Γενικά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η μορφή του κρυστάλλου έχει ιδιαίτερη σημασία στις συνεχής αλλαγές που γίνονται στις στρωματώσεις του χιονιού και στην τάση δημιουργίας χιονοστιβάδας. Η συνοχή των κρυστάλλων μεταξύ τους διαφέρει πάρα πολύ από κρύσταλλο σε κρύσταλλο.

Από τη στιγμή που θα δημιουργηθούν οι χιονοκρύσταλλοι μέχρι και που θα πέσουν στο έδαφος και θα σχηματίσουν στρώσεις, βρίσκονται σε μία διαρκή αλλαγή.

Ήδη με το που περνούν μέσα στα διαφορετικά στρώματα της ατμόσφαιρας αλλάζουν στο σχήμα τους, καθώς περνούν μέσα από ένα στρώμα με υγρασία ή από ένα στροβιλισμό του ανέμου.

Μόλις αυτοί πέσουν στο έδαφος και αρχίσουν να συσσωρεύονται, οι αλλαγές συνεχίζονται με ρυθμούς που εξαρτώνται από την θερμοκρασία του αέρα, του εδάφους, την υγρασία και την πίεση.

Υπό κ.σ. ο κρύσταλλος τείνει να απλοποιείται και να δημιουργεί στενούς δεσμούς με γειτονικούς κρυστάλλους (Ισοθερμικός Μεταμορφισμός).

Είναι αυτό που λέμε ότι «κάθεται» το χιόνι και από αφράτο και παχύ γίνεται βαρύτερο και με μικρότερο όγκο. Ο μεταμορφισμός αυτός επιταχύνεται όσο η θερμοκρασία φτάνει το σημείο τήξης.

Γενικά είναι μία διαδικασία ομογενοποίησης και δημιουργίας ενός σταθερού στρώματος χιονιού.

Σε κρύες συνήθως περιοχές ή σε μεγάλα υψόμετρα, η επιφάνεια του χιονιού χάνει εξαιρετικά θερμότητα εξαιτίας της ακτινοβολίας και είναι πολύ πιο κρύα από το χιόνι που βρίσκεται κοντά στο έδαφος.

Έτσι δημιουργούνται υδρατμοί που κινούνται προς τα πάνω, οι οποίοι ανακρυσταλλώνουν το χιόνι σε ορισμένους τόπους. (Κινητικός Μεταμορφισμός).

Τέτοια στρώματα είναι εξαιρετικά εύθραυστα και δίνουν τεράστιες χιονοστιβάδες όταν υπερφορτωθούν πάνω από το όριο τους. Στην Ελλάδα μάλλον είναι απίθανο να υπάρχει αυτό το φαινόμενο.

Αντίθετα το χιόνι στην Ελλάδα, λόγω ζεστών ανέμων και θερμοκρασιών, είναι συνήθως κοντά στο σημείο τήξης την ημέρα, ενώ το βράδυ λόγω της ακτινοβολίας χάνει θερμότητα και παγώνει.

Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται μεγαλύτεροι κρύσταλλοι και να υπάρχει μια αξιοσημείωτη διαφορά στην συνοχή και τη δύναμη του χιονιού ανάλογα σε ποια φάση βρίσκεται (Μεταμορφισμός παγοποίησης/αποπαγοποίησης).

Ο κίνδυνος βρίσκεται στη φάση της τήξης, όπου το νερό εισχωρεί ανάμεσα στο ζεστό στρώμα του χιονιού και το παγωμένο (συνήθως παλαιότερο) στρώμα υποσκάπτει το πάνω στρώμα λειτουργώντας σαν καλό λιπαντικό για χιονοστιβάδα.

Η επίδραση μίας βροχόπτωσης πάνω σε παλιό χιόνι, είναι δύσκολο να προβλεφθεί, πάντως είναι ένας σημαντικός παράγοντας χιονοστιβάδας (ανοιξιάτικες χιονοστιβάδες).

Τις ξάστερες και κρύες νύχτες συνήθως δημιουργείται ένα λεπτό στρώμα πάχνης πάνω σε όλες τις επιφάνειες, ακόμα και πάνω στο επιφανειακό στρώμα του χιονιού.

Αυτό από μόνο του δεν είναι πρόβλημα, αλλά όταν καλυφτεί από ένα νέο στρώμα χιονιού η παγωμένη και εύθραυστη κρούστα της πάχνης θα παραμείνει για μερικές μέρες.

Το φρέσκο στρώμα του χιονιού που θα πέσει πάνω στο φιλμ της πάχνης, όταν ξεπεράσει κάποιο βάρος, θα αρχίσει να ολισθαίνει δημιουργώντας χιονοστιβάδα.

Χιονόπτωση

Για να ξεκινήσει μία χιονοστιβάδα πρέπει να υπάρχει αρκετό χιόνι. Όσο περισσότερο χιόνι υπάρχει και όσο πιο γρήγορα συσσωρεύεται, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να γλιστρήσει. Ακόμα και 25 εκ. χιονιού είναι αρκετά να προκαλέσουν μία εντυπωσιακή χιονοστιβάδα.

Οι περισσότερες πέφτουν έπειτα από μία βαριά χιονόπτωση, γι’ αυτό τότε θέλει προσοχή στο βουνό. Χιονόπτωση με ρυθμό περισσότερο από 2 εκ. φρέσκο χιόνι την ώρα, πρέπει να θεωρείται επικίνδυνη σε κλίσεις από 30º-45º. Πράγματι, η πιο κοινή αιτία εκκίνησης χιονοστιβάδας, είναι η συγκέντρωση νέου χιονιού.

Σύμφωνα με στοιχεία από την Ελβετία, η σχέση μεταξύ χιονόπτωσης και χιονοστιβάδας είναι η ακόλουθη.

Νέο χιόνι σε 3 μέρες:

  • Μέχρι 10 εκ. = Σπάνιες χιονοστιβάδες
  • 10-30 εκ. = Ορισμένες χιονοστιβάδες πλάκας, συχνές χιονοστιβάδες αποκόλλησης (χαλαρό χιόνι)
  • 30-50 εκ. = Συχνές χιονοστιβάδες πλάκας σε κλίσεις 35º
  • 50-80 εκ. = Χιονοστιβάδες πλάκας σε κλίσεις μικρότερες των 25º
Κλίση Πλαγιάς

Εκτός από την συγκέντρωση χιονιού, η κλίση της πλαγιάς πρέπει να είναι τέτοια που να επιτρέψει στο χιόνι να ολισθήσει. Γενικά όσο μεγαλύτερη η κλίση, τόσο πιο συχνά μπορεί να φύγει το χιόνι.

Σε μεγάλες κλίσεις όμως πάνω από 60ο σπάνια το χιόνι μπορεί να συσσωρευτεί σε μεγάλες ποσότητες και να δημιουργήσει χιονοστιβάδα.

Συνεπώς οι κλίσεις που είναι πιθανότερο να συμβεί μία χιονοστιβάδα, είναι οι μεσαίες κλίσεις 30º-60º και ειδικότερα 30º-45º.

Αυτοί λοιπόν οι δύο παράγοντες, το βάρος και η κλίση είναι οι δύο κύριοι παράγοντες πίεσης που τείνουν να κινήσουν το χιόνι προς τα κάτω.

Αντίθετα από αυτές τις δυνάμεις λειτουργούν οι δυνάμεις συνοχής του χιονιού μεταξύ των ξεχωριστών κρυστάλλων και ανάμεσα στα διαφόρων στρωμάτων μεταξύ τους ή μεταξύ του εδάφους.

Θεωρητικά όταν οι παράγοντες πίεσης ξεπεράσουν τους παράγοντες συνοχής, τότε το χιόνι θα ολισθήσει κατά την πλαγιά.

Πρακτικά όμως το σύστημα προσπαθεί να εξισορροπήσει και το χιόνι μεταβάλλεται λίγο ολισθαίνοντας ελαφρά παίρνοντας νέα φόρμα.

Αυτές οι πλαστικές παραμορφώσεις είναι τα φαινόμενα που βλέπουμε όπου το χιόνι φαίνεται σαν ζαρωμένη κουβέρτα.

Αν μία τέτοια παραμόρφωση δεν είναι εφικτή, τότε η αποκόλληση μίας φέτας είναι ο μοναδικός τρόπος για να βρει την ισορροπία του το σύστημα.

Πηγή
eodathens.gr

Ίσως σας ενδιαφέρουν…