Στα Ύδατα της Στυγός του Χελμού

Ο Χελμός, που στα σλάβικα σημαίνει “χιονισμένο βουνό”, είναι μια οροσειρά της βόρειας Πελοποννήσου που βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στο νομό Αχαΐας και λιγότερο στο νομό Κορινθίας, στα βόρεια της επαρχίας Καλαβρύτων.

Στην αρχαιότητα λεγόταν Αροάνια Όρη εκ του Αροάνιου ποταμού που πηγάζει στο Πλανητέρο, μια θαυμάσια περιοχή στην πλαγιά του βουνού.

Πρόκειται για την τρίτη σε ύψος οροσειρά της Πελοποννήσου μετά από εκείνες του Ταϋγέτου και της Κυλλήνης ή Ζήριας.

Το ύψος του Χελμού φτάνει τα 2.355 μ. στην Ψηλή Κορφή. Στις πλαγιές του σχηματίζονται οι ποταμοί Βουραϊκός, Αροάνιος και Λάδωνας, καθώς και δεκάδες χείμαρροι και πηγές.

Στις βόρειες υπώρειες του βουνού βρίσκεται η λίμνη Τσιβλού (στα 800 μ.), ενώ κοντά στις ψηλές κορυφές σχηματίζεται από τα χιόνια που λιώνουν η εποχική αλπική λίμνη Μαυρόλιμνη (στα 2.050 μ.).

Άλλες γνωστές κορυφές του Χελμού είναι η Νεραϊδόραχη (2.339 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (2.282 μ.) , το Γαρδίκι (2.182 μ.) και το Αυγό (2.138 μ.).

Το μεγαλύτερο τμήμα του Χελμού καλύπτεται από κεφαλληνιακή ελάτη, ενώ στους πρόποδες αναπτύσσονται και άλλα δέντρα, όπως πλατάνια, μαύρη πεύκη, καστανιές, βελανιδιές, ιτιές, λεύκες κ.α.

Στον Χελμό έχουν καταγραφεί 14 τύποι οικοσυστημάτων, με σπάνια και ενδημικά φυτά. Είναι ένας βοτανικός παράδεισος με 1.500 είδη φυτών. Έξι από αυτά τα φυτά είναι ενδημικά και μοναδικά στον κόσμο.

Πλούσια είναι και η πανίδα της περιοχής. Στον Χελμό κατοικούν αγριογούρουνα, αλεπούδες, κουνάβια, ενώ στον Βουραϊκό κατοικεί η βίδρα, αν και υπάρχει η εκτίμηση ότι το συγκεκριμένο είδος ενδέχεται να έχει εξαφανιστεί. Στις κορυφές του πετούν σπάνια πουλιά, όπως ο χρυσαετός και ο γύπας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Σεπτέμβριο του 2009 υπογράφηκε υπουργική απόφαση με την οποία 544 χιλ. στρέμματα περνούν σε καθεστώς ειδικής προστασίας.

Το νεοσύστατο Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού περιλαμβάνει τα Αροάνια Όρη, τα Ύδατα Στυγός, το Φαράγγι του Βουραϊκού και το Αισθητικό Δάσος Καλαβρύτων.

Στο βουνό βρίσκεται και ένα οροπέδιο, του Ξηροκάμπου, στο οποίο λειτουργεί το Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων, το οποίο είναι από τα πιο δημοφιλή, καθώς είναι εύκολα προσβάσιμο οδικώς από την Αθήνα σε απόσταση μόλις 191 χλμ. ή από άλλες περιοχές της Πελοποννήσου.

Η ανάβαση στις ψηλές κορυφές του βουνού γίνεται είτε από τα βόρεια (από το χιονοδρομικό κέντρο) είτε από τα ανατολικά (από την άγρια χαράδρα της Στύγας).

Εναλλακτικά μπορεί να ανέβει κανείς από τη νότια κορυφογραμμή του Χελμού, γνωστή και ως Χτένια του Χελμού, πολύωρη και απαιτητική διαδρομή, η οποία απαιτεί γνώσεις και εξοπλισμό αναρρίχησης.

Η δική μου ανάβαση στην Ψηλή Κορφή του Χελμού ξεκίνησε από το χωριό Περιστέρα (1.000μ.). Στην αρχή ακολουθούμε χωματόδρομο με κατεύθυνση το χωριό Μεσορούγι.

Αφήνουμε το χωριό και συνεχίζουμε την πορεία μας στον χωματόδρομο, μέχρι που φτάνουμε στη θέση “Τέσσερα Έλατα”, απ’ όπου ξεκινά ουσιαστικά η ανάβασή μας για την Ψηλή Κορφή. Η απόσταση που έχουμε διανύσει μέχρι τώρα είναι περίπου 5 χλμ.

Από εδώ κι ύστερα η πορεία μας γίνεται σε σηματοδοτημένο μονοπάτι που διασχίζει τη δεξιά όχθη μια ρεματιάς κάτω από την ορθοπλαγιά της Νεραϊδόραχης.

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σταθώ λίγο στη Νεραϊδόραχη, μιας από τις εντυπωσιακότερες ορθοπλαγιές της Ελλάδας.

Θα’ τανε Μάης του 2002 όταν ως γνήσιος Αθηναίος τουρίστας ταξίδευα οδικώς με προορισμό τις χασαποταβέρνες του γραφικού χωριού της Ζαρούχλας.

Τότε σε μια στροφή του δρόμου ξεπρόβαλε πάνω από τις δασωμένες πλαγιές η ορθοπλαγιά της Νεραϊδόραχης. Άγρια, επιβλητική, αγέρωχη, σωστή νεράϊδα, στολισμένη με απαστράπτουσες χιονούρες, απομεινάρια του βαρύ χειμώνα που είχε περάσει. Έμεινα άφωνος.

Σταμάτησα το αυτοκίνητο στο πλάϊ του δρόμου και έμεινα για ώρα να χαζεύω ένα από τα τελειότερα γλυπτά της φύσης.

Όσο άδειαζα το 36αρι φίλμ της φωτογραφικής μου μηχανής, μια “σατανική” ιδέα μπήκε στο μυαλό μου: “Πρέπει να ανέβω σ’ αυτό το βουνό”.

Αυτό ήτανε. Χωρίς να το έχω καταλάβει, μόλις είχα κολλήσει τον ιό της ορειβασίας. Μιλάμε για μεγάλη αρρώστια. Μια αρρώστια, όμως, από εκείνες που δε θέλεις να γιατρευτείς.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Ανέβηκα σε πολλές κορυφές, περπάτησα σε πολλά βουνά.

Έπρεπε όμως να περάσουν σχεδόν 10 χρόνια μέχρι να εκπληρωθεί ο αρχέγονος ορειβατικός μου πόθος.

Αργότερα έμαθα ότι η Νεραϊδόραχη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους αναρριχητικούς προορισμούς στην Ελλάδα.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αναρρίχησης σ’ αυτήν είναι το μεγάλο ανάπτυγμα (800μ. – 1.000 μ.), το μικτό πεδίο, οι μεγάλες κλίσεις χιονιού-πάγου, η μεγάλη δυσκολία στην τοποθέτηση ασφαλειών, οι συνήθως επικίνδυνες συνθήκες λόγω της κατάστασης του χιονιού και η γενικότερη αίσθηση της μεγάλης αλπικής διαδρομής.

Συνεχίζοντας τη διαδρομής μας για την Ψηλή Κορφή κατηφορίζουμε σε επικίνδυνη τραβέρσα, η οποία είναι αρκετά γλιστερή και χρειάζονται προσεκτικά βήματα.

Υπάρχει τοποθετημένο μόνιμα συρματόσχοινο, αν και σε πολλά σημεία ήταν ξεχαρβαλωμένο.

Τον Σεπτέμβριο του 2013, η Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας και Αναρρίχησης έβγαλε μία ανακοίνωση με την οποία μας πληροφορεί ότι το συρματόσχοινο που άγει από τη θέση “Τέσσερα Έλατα” προς Ύδατα Στυγός έχει καταστραφεί.

Ως εκ τούτου η πρόσβαση των Υδάτων Στυγός από το χωριό Περιστέρα έχει καταστεί επικίνδυνη.

Η ανακοίνωση κλείνει με την προτροπή, μέχρις ότου αποκατασταθεί το πρόβλημα, η πρόσβαση στα Ύδατα Στυγός να πραγματοποιείται από τη θέση “Αστεροσκοπείο Αρίσταρχος” προς Ύδατα Στυγός και επιστροφή δια της ιδίας οδού.

Στη συνέχεια το μονοπάτι είναι έντονα ανηφορικό και σε σύντομο χρόνο μας βγάζει στη βάση των Υδάτων της Στύγας (1.800 μ.), σε σημείο όπου διασταυρώνονται τα μονοπάτια για τη Μαυρόλιμνη με το μονοπάτι για την κορυφή.

Αν και λόγω της εποχής που πραγματοποιήθηκε η ανάβαση (τέλη Σεπτεμβρίου) το νερό που έρεε ήταν λιγοστό, δεν μπορεί να μην σε υποβάλλει η θέαση αυτού του εντυπωσιακού και πολυφορτωμένου με αρχαίους μύθους τοπίου.

Λίγα λόγια για τα Ύδατα της Στυγός

Τα Ύδατα Στυγός είναι οι πηγές του ποταμού Κράθη σε υψόμετρο 2.100 μ. Κατά τη μυθολογία, η Στύγα ήταν Ωκεανίδα που είχε το παλάτι της στα Τάρταρα και την φυλάνε μέρα-νύχτα δράκοι ακοίμητοι.

Κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, συμμετείχε στην Τιτανομαχία παίρνοντας το μέρος του Δία.

Στα νερά της Στυγός έλουσε η Νηρηίδα Θέτιδα το γιο της Αχιλλέα για να παραμείνει αθάνατος, αφήνοντάς τον με ένα τρωτό σημείο, την φτέρνα απ’ όπου τον κράταγε.

Στα Ύδατα της Στυγός ορκίζονταν οι Ολύμπιοι Θεοί και ο όρκος τους σε αυτήν ήταν ιερός και απαραβίαστος.

Ο επίορκος έπαυε να συμμετέχει στα συμβούλια των θεών και να απολαμβάνει το νέκταρ και την αμβροσία.

Σε αυτήν ορκίστηκε ο Ήλιος να ικανοποιήσει κάθε αίτημα του γιου του Φαέθοντα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να του αρνηθεί το άρμα του, το οποίο ο άπειρος νέος οδήγησε αδέξια προκαλώντας το θάνατό του.

Οι αρχαίοι πίστευαν ότι στο σημείο που πέφτουν τα νερά της Στύγας ήταν οι πύλες του Άδη, διότι στο σημείο αυτό υπάρχει άνοιγμα που οδηγεί σε σπηλιά.

Ο Παυσανίας χαρακτήρισε τα νερά της Στύγας θανατηφόρα για τους ανθρώπους και τα ζώα. Η μοναδική θεότητα που μπορούσε να προσεγγίσει άφοβα τη Στύγα και να μεταφέρει μηνύματα του Δία ήταν η Ίριδα, η φτερωτή αγγελιοφόρος του.

Το χρώμα των νερών της μοιάζει να είναι μαύρο, καθώς αυτά γλείφουν το βράχο πριν πέσουν από ψηλά.

Για το χρώμα αυτό λέγεται ότι κάποτε η θεά Δήμητρα, για να ξεφύγει από τον Ποσειδώνα που την κυνηγούσε, μεταμορφώθηκε σε φοράδα.

Όταν όμως καθρεφτίστηκε στα νερά της Στυγός, από την οποία περνούσε, και είδε πόσο άσχημη ήταν, τα καταράστηκε να μαυρίσουν.

Συνέχεια της ανηφορικής μας πορείας, ώσπου σύντομα ερχόμαστε για πρώτη φορά σε οπτική επαφή με το τηλεσκόπιο “Αρίσταρχος” του Αστεροσκοπείου Χελμού, το οποίο είναι χτισμένο πάνω στη Νεραϊδόραχη σε υψόμετρο 2.300 μ.

Η τοποθεσία αυτή επιλέχθηκε γιατί είναι ένα από τα σημεία της Ευρώπης με τη χαμηλότερη φωτορύπανση και το τηλεσκόπιο είναι πάνω από τα σύννεφα.

Σύντομη επίσκεψη στην ξεραμένη Μαυρόλιμνη, τη μοναδική αλπική λίμνη της Πελοποννήσου. Πορεία στον “Επάνω Κάμπο”. Λίγα μέτρα ακόμα ανάβασης. Κορυφή.

Η σκέψη μου γυρίζει σ’ εκείνο το μοιραίο πρωινό του Μαΐου. Τα κατάφερα. Το βουνό με την υπέροχη ορθοπλαγιά του στέκει κάτω από τα πόδια μου. Όχι. Η ορθοπλαγιά της Νεραϊδόραχης ήταν μόνο η αφορμή. Τα πραγματικά αίτια που με έσπρωξαν στα βουνά ήταν άλλα.

Ελευθερία, αρμονία, ισορροπία, ψυχή, γαλήνη, συγκίνηση, αλληλεγγύη, συντροφικότητα. Πόσο δίκιο είχε ο Παλαμάς όταν έγραψε κάποια στιγμή:

“Ο πιο τρανός καημός μου
θα είναι πως δεν μπόρεσα να σε ζήσω πλάση,
πράσινη, πάνω στα βουνά, στα πέλαγα, τα δάση.
Θα είναι πως δεν χάρηκα σκυφτός μες τα βιβλία,
Ω φύση, ολάκερη ζωή, ολάκερη σοφία”

Είμαστε στην Ψηλή Κορφή λοιπόν. Μέχρι εδώ έχουμε διανύσει περίπου 10 χλμ. Η θέα εντυπωσιακή, αν και η αντηλιά περιορίζει το οπτικό μας εύρος.

Το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής μας περιλαμβάνει κατάβαση στο χιονοδρομικό κέντρο Καλαβρύτων, περνώντας από το καταφύγιο του Σ.Ο.Χ. Καλαβρύτων στη θέση “Πουλιού Βρύση” στα 2.100 μ.

Εναλλακτικά, μπορείτε να κατεβείτε από το καταφύγιο στους Κάτω Λουσούς (1.100 μ.). Συνολικά διανύσαμε 16 χλμ. σε 8,5 ώρες πορείας.

Χάρτης της διαδρομής