Οδοιπορικό στη λίμνη Κερκίνη
Στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Σερρών, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, σχηματίζεται από τα νερά του ποταμού Στρυμόνα η λίμνη Κερκίνη.
Είναι ένας από τους 10 υγρότοπους διεθνούς σημασίας της Ελλάδας (γνωστοί και ως υγρότοποι Ramsar).
Η λίμνη δημιουργήθηκε το 1932 με την κατασκευή ενός φράγματος στον ποταμό Στρυμόνα, κοντά στο χωριό Λιθότοπος.
Σκοπός της δημιουργίας της λίμνης ήταν η ανάσχεση και συγκράτηση των πλημμυρικών παροχών του Στρυμόνα, η συγκράτηση των φερτών υλών και η άρδευση της πεδιάδας των Σερρών.
Λόγω των μεγάλων ποσοτήτων φερτών υλών που μετέφερε ο Στρυμόνας και απόθετε στη λίμνη, η χωρητικότητά της σε νερό μειώθηκε.
Έτσι κατασκευάστηκε ένα νέο μεγαλύτερο φράγμα, η λειτουργία του οποίου ξεκίνησε το 1982. Με τη λειτουργία του νέου φράγματος υπάρχει μια εποχιακή αυξομείωση της στάθμης του νερού της λίμνης κατά 4 έως 5 μέτρα (από υψόμετρο 31 μ. το φθινόπωρο σε 36 μ. την άνοιξη). Αντίστοιχα, η επιφάνεια της λίμνης μεταβάλλεται από 50.000 στρέμματα σε 73.000 στρέμματα περίπου.
Στα βόρεια της περιοχής εκτείνεται ο ορεινός όγκος της Κερκίνης (Μπέλλες) με υψόμετρο 2.031 μ., ο οποίος αποτελεί το φυσικό σύνορο Ελλάδας – Βουλγαρίας, ενώ στα νότια και νοτιοδυτικά, το Δύσωρο και το Μαυροβούνι (Κρούσσια), με υψόμετρο 1.179 μ.
Η βλάστηση που καλύπτει τα βουνά αυτά είναι κυρίως οξιά (στα ψηλότερα μέρη) και πολλά είδη δρυός ανάμεικτα με φλαμουριές, φουντουκιές, καστανιές, γαύρους και άλλα φυλλοβόλα και αείφυλλα θαμνώδη είδη (στις χαμηλότερες περιοχές).
Ο Στρυμόνας, ο οποίος πηγάζει από τη Βουλγαρία, είναι ο κύριος τροφοδότης της λίμνης, με συνολικό μήκος 410 χλμ., από τα οποία 290 χλμ. βρίσκονται στη Βουλγαρία και 120 χλμ. στην Ελλάδα.
Πάνω από τη λίμνη περνά μια από τις αρχαιότερες μεταναστευτικές οδούς των πουλιών. Εδώ φιλοξενούνται μεγάλοι πληθυσμοί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Στην Κερκίνη μάλιστα αναπαράγεται ο μεγαλύτερος αριθμός από κορμοράνους και χουλιαρομύτες στην Ελλάδα, δύο είδη γλαρονιών, το μουστακογλάρονο και το μαυρογλάρονο, καθώς και διάφορα είδη ερωδιών, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν και νέα είδη για την περιοχή όπως η νανόχηνα, το φοινικόπτερο, ο κυνηγογέρακας, ο χρυσαετός, ο πετρίτης, ο στικταετός κ.α.
Συνολικά στη λίμνη και στα γύρω βουνά έχουν καταγραφεί 300 και πλέον είδη πουλιών. Από αυτά δύο, ο αργυροπελεκάνος και η λαγκόνα είναι παγκόσμια απειλούμενα με εξαφάνιση.
Η λίμνη Κερκίνη (μαζί με την περιοχή του Πόρτο Λάγους) είναι η πιο σημαντική περιοχή διαχείμασης του αργυροπελεκάνου στην Ευρώπη.
Επίσης, όποιος επισκεφτεί την περιοχή κατά τον Οκτώβριο θα θαυμάσει τα εντυπωσιακά φλαμίνγκος, τα οποία με το ροζ χρώμα τους δίνουν μια άλλη αίσθηση στο φυσικό περιβάλλον.
Η παρουσία των θηλαστικών είναι επίσης αξιόλογη. Στην περιοχή απαντούν τουλάχιστον 58 είδη θηλαστικών.
Η βίδρα (υδρόβιο θηλαστικό, ένα από τα σπανιότερα είδη της περιοχής), η αγριόγατα, η νυφίτσα και το κουνάβι απαντούν στην περιοχή του υγρότοπου και στα βουνά που τον περιβάλλουν.
Η αλεπού είναι πολύ κοινό είδος και μπορεί εύκολα να παρατηρηθεί το σούρουπο ή το βράδυ, ο λύκος συναντάται ορισμένες εποχές του έτους στον υγρότοπο, ενώ το μεγαλύτερο διάστημα είναι στα βουνά. Στα βουνά επίσης υπάρχουν αγριογούρουνα και ζαρκάδια.
Στην περιοχή της λίμνης υπάρχει ο μεγαλύτερος αριθμός βουβαλιών της Ελλάδας. Τα βουβάλια είναι ζώα προσαρμοσμένα να ζουν σε υγρότοπους.
Παλιότερα υπήρχαν στους περισσότερους υγρότοπους της Μακεδονίας, της Θράκης και της Θεσσαλίας.
Οι πληθυσμοί του είδους μειώθηκαν από 75.000 που ήταν τη δεκαετία του ’50 σε 600 το 1992. Την περίοδο αυτή, εκτός από τη λίμνη Κερκίνη, υπήρχαν λίγα βουβάλια στη λίμνη Βόλβη, το δέλτα του Αξιού και στη λίμνη Βιστωνίδα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, οι εναπομείναντες πληθυσμοί εντάχθηκαν σε ένα πρόγραμμα διατήρησης, ως σπάνια φυλή αγροτικών ζώων που κινδυνεύει με εξαφάνιση, και από τότε οι πληθυσμοί τους άρχισαν να ανακάμπτουν.
Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός των νεροβούβαλων στη χώρα το έτος 2003 ήταν περίπου 1.300.
Εκτός από τις περιοχές που προαναφέρθηκαν, νεροβούβαλοι υπάρχουν πλέον και σε τρεις άλλες περιοχές υγροτόπων μετά από εισαγωγή τους από την Κερκίνη.
Οι περιοχές αυτές είναι η λίμνη Μικρή Πρέσπα, ο κόλπος του Αμβρακικού και το δέλτα του Σπερχειού ποταμού.
Στη λίμνη και στον ποταμό έχουν καταγραφεί 30 είδη ψαριών. Τα είδη με τη μεγαλύτερη εμπορική αξία είναι ο κυπρίνος (γριβάδι) και ο γουλιανός.
Όσον αφορά τη χλωρίδα της περιοχής, παρόλο που δεν έχει γίνει συστηματική έρευνα, εκτιμάται ότι στην ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου απαντούν περισσότερα από 800 είδη φυτών, ορισμένα από τα οποία σπάνια ή ενδημικά.
Στις ελώδεις περιοχές κυριαρχούν τα νούφαρα, η ίριδα, η μέντα, το μυριόφυλλο, το ψάθι κ.α., ενώ η δενδρώδης βλάστηση συνίσταται κυρίως από ιτιές, λεύκες, πλατάνια κ.α.
Ο επισκέπτης της λίμνης Κερκίνης και του ευρύτερου οικοσυστήματος έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει διάφορες δραστηριότητες στην ύπαιθρο και να γνωρίσει καλύτερα την περιοχή.
Χρησιμοποιώντας τις χαρακτηριστικές βάρκες της λίμνης, οι οποίες ονομάζονται “πλάβες”, ή και κανό έρχεται σε άμεση επαφή με το υγρό στοιχείο, πλησιάζει, σε ασφαλή απόσταση πάντα για τα πουλιά, στο παραδύτιο δάσος και παρατηρεί την πλούσια ορνιθοπαγίδα της περιοχής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Υπάρχουν τρία σημεία από τα οποία μπορεί να γίνει περιήγηση με βάρκα ή κανό και αυτά ταυτίζονται με τα λιμάνια της λίμνης.
Αναχώρηση από το λιμάνι του Λιθοτόπου
Η διαδρομή διαρκεί περίπου 2 ώρες και είναι κυρίως στο νότιο τμήμα της λίμνης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μπορεί να παρατηρηθούν πελεκάνοι, κορμοράνοι και πάπιες που τρέφονται ή κολυμπούν στα ανοικτά νερά.
Αναχώρηση από το λιμάνι της Κερκίνης
Η διάρκεια της διαδρομής είναι περίπου 2 ώρες. Στα πρώτα τμήματα της διαδρομής μπορεί να παρατηρηθούν πελεκάνοι, πάπιες, κορμοράνοι αλλά στη συνέχεια την άνοιξη, βλέπουμε τους ερωδιούς, χουλιαρομύτες και τις λαγκόνες στις αποικίες τους (από απόσταση βέβαια για να μην ενοχλήσουμε), ενώ το φθινόπωρο και το χειμώνα, φοινικόπτερα, χήνες και πολλά παραδύτια είδη να τρέφονται ή να αναπαύονται στην ακτογραμμή.
Αναχώρηση από το λιμάνι Μανδρακίου
Ισχύει ότι και στην προηγούμενη διαδρομή με τη διαφορά ότι ο χρόνος είναι περίπου ο μισός (επειδή η απόσταση είναι πιο μικρή) και επιπλέον η διαδρομή αυτή μπορεί να γίνει μόνο την άνοιξη – καλοκαίρι και για όσο χρονικό διάστημα είναι υψηλή η στάθμη της λίμνης (το χειμώνα δεν υπάρχει πρόσβαση από αυτό το σημείο). Ακόμη, από το λιμάνι Μανδρακίου μπορεί να γίνει και περιήγηση με κανό (οι αποστάσεις είναι σχετικά μικρές). Το φθινόπωρο και το χειμώνα, η αναχώρηση για τα κανό γίνεται συνήθως από το βορειοδυτικό άκρο της λίμνης (περιοχή νούφαρων).
Επίσης ο επισκέπτης μπορεί να αφουγκραστεί τους ήχους της λίμνης μέσω περιηγήσεων με άλογα, ποδήλατα ή και τα πόδια.
Πεζοπορικές διαδρομές
1η διαδρομή: “Το μονοπάτι των ελών” – Απόσταση: 3.500 μ. (χωρίς την επιστροφή) – Χρόνος: 2 ώρες – Προτεινόμενη εποχή: Άνοιξη – Καλοκαίρι
Αφετηρία η Βυρώνεια και συγκεκριμένα το ανατολικό άκρο του χωριού στον κεντρικό δρόμο. Αμέσως μετά το τελευταίο οίκημα του χωριού, ακολουθούμε το χωματόδρομο που υπάρχει στα δεξιά μας, περνάμε κάτω από τη γέφυρα της σιδηροδρομικής γραμμής και ανεβαίνουμε στο βόρειο ανάχωμα της παλιάς κοίτης του ποταμού. Στα δεξιά μας είναι το έλος της Βυρώνειας.
Συνεχίζουμε μέχρι να συναντήσουμε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Η διαδρομή μέχρι εδώ είναι σχεδόν 2.000 μ.
Στρίβουμε αριστερά και προχωράμε κατά μήκος της ασφάλτου (στα αριστερά μας έχουμε την παλιά γέφυρα του ποταμού) για περίπου 200 μ. Στην πρώτη διασταύρωση που συναντάμε στρίβουμε δεξιά και βρισκόμαστε στο νότιο ανάχωμα της παλιάς κοίτης του ποταμού.
Συνεχίζουμε κατά μήκος του αναχώματος μέχρι το τέλος του (σε απόσταση περίπου 1.200 μ.) μέχρι δηλαδή να συναντήσουμε τον ποταμό.
Στη συνέχεια επιστρέφουμε ακολουθώντας το ανάχωμα του ποταμού μέχρι τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο και στη συνέχεια το ίδιο τμήμα της διαδρομής που ακολουθήσαμε στην αρχή.
Σε όλη τη διαδρομή θα έχουμε την ευχέρεια να παρατηρήσουμε διάφορα μικροπούλια όπως αετομάχο, γαϊδουροκεφαλά, κοκκινοκεφαλά, δρυομυγοχάφτη, μυγοχάφτη, ωχροστριτσίδα, σπίνο, καρδερίνα και πολλά άλλα, να ακούσουμε τα αηδόνια να τραγουδούν ή να δούμε τη σακουλοπαπαδίτσα να κατασκευάζει τη φωλιά της.
Θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και να ακούσουμε τη συναυλία των βατραχιών, τις ωεροχελώνες και θερμαίνονται σε πρέμνα και σε νησάκια, τα νούφαρα να ανθίζουν (στο τελευταίο τμήμα της διαδρομής).
2η διαδρομή: “Γνωριμία με τα υγρολίβαδα” – Απόσταση: 2.500 μ. – Χρόνος: 1-1,5 ώρες – Προτεινόμενη εποχή: Άνοιξη – Καλοκαίρι
Αφετηρία είνα ο χώρος αναψυχής στο βορειοαναολικό άκρο της λίμνης (όπως φθάνουμε από τοΜεγαλοχώρι στη λίμνη και ανεβαίνουμε στο ανάχωμα).
Η διαδρομή είναι κατά μήκος του μικρού αναχώματος που υπάρχει μεταξύ του αναχώματος της λίμνης (στα νότια) και του δρόμου που οδηγεί στο ποτάμι (στα δεξιά). Βαδίζουμε δηλαδή δυτικά. Είναι ευθεία διαδρομή και συνιστάται την περίοδο της άνοιξης (από Μάρτιο έως Ιούνιο).
Κατά μήκος της διαδρομής μπορούμε να παρατηρήσουμε ερωδιούς, χουλιαρομύτες, λαγκόνες, πελεκάνους, παραδύτια πουλιά, πελαργούς, χαλκόκοτες και πολλά άλλα να τρέφονται στα ρηχά νερά ή να καθαρίζουν τα φτέρωμά τους στην ακτογραμμή ή στις νησίδες.
Η διαδρομή έχει μήκος 1.000-1.500 μ. (ανάλογα με τη στάθμη της λίμνης οπότε σταματάμε όταν συναντήσουμε νερό).
Η επιστροφή γίνεται από την ίδια διαδρομή ή εναλλακτικά μπορούμε (όταν η στάθμη είναι ακόμα σχετικά χαμηλή) να περάσουμε προς τον ποταμό, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση περίπου 300 μ. στα βόρεια (δεξιά μας όπως ξεκινήσαμε) και να επιστρέψουμε ακολουθώντας το ανάχωμα του ποταμού.
Σε αυτή την περιοχή μπορούμε να δούμε τους νεροβούβαλους να τρέφονται στα λιβάδια ή τα μικρά ζώα τα οποία συνήθως είναι ενσταυλισμένα στις εγκαταστάσεις που βρίσκονται κοντά στην αφετηρία.
