Παρνασσός, το θρυλικό βουνό του Απόλλωνα

Παρνασσός άνωθεν

Στη ζωή υπάρχουν πολλά ωραία πράγματα. Το ωραίο, βέβαια, είναι μια έννοια άκρως υποκειμενική.

Για μένα, ένα από τα ωραιότερα πράγματα στη ζωή είναι να ανακαλύπτεις και να γίνεσαι κομμάτι (έστω και για λίγο) ενός φυσικού τοπίου άγνωστου στους πολλούς, απομονωμένου, αυθεντικού και ιδιατέρου κάλλους.

Και ακόμη περισσότερο, όταν ανακαλύπτεις τέτοια τοπία σε μέρη που δεν θα φανταζόσουν ότι υπήρχε πιθανότητα να υπάρχουν.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Παρνασσό. Για τους περισσότερους (εμού συμπεριλαμβανομένου μέχρι προσφάτως) το άκουσμα της λέξης Παρνασσός είναι συνυφασμένο με την κοσμικότητα της Αράχωβας και των χιονοδρομικών του κέντρων στα Κελάρια και τη Φτερόλακκα, άντε και λίγο με τους Δελφούς. Μέχρις εκεί.

Μα καλά, αυτός είναι τελικά ο Παρνασσός; Μήπως τον αδικούμε; Διάολε! Αυτό το βουνό διάλεξαν οι αρχαίοι Έλληνες για να φτιάξουν το ιερό Μαντείο του Απόλλωνα, προσδίδοντάς του φήμη και αίγλη ισάξια με εκείνη του Ολύμπου.

Από εκεί, σύμφωνα με το μύθο, ξεκίνησε η μακραίωνη ιστορία των Ελλήνων (όπως θα δούμε παρακάτω).

Δε μπορεί! Κάτι καλό πρέπει να κρύβει αυτό το βουνό. Κάτι, όμως, που σε περιμένει να το ανακαλύψεις.

Η αποκαθήλωση από το μυαλό μου της εικόνας του κοσμοπολίτικου Παρνασσού ξεκίνησε πριν από δυόμιση περίπου χρόνια όταν για πρώτη μου φορά περπάτησα στην επιβλητική χαράδρα της Βελίτσας, στην ανατολική πλευρά του βουνού (πατήστε εδώ για να δείτε τη σχετική ανάρτηση).

Εκεί διαπίστωσα ότι τα πράγματα είναι πολύ “σοβαρά”. Το βουνό αυτό διαθέτει σπάνιες φυσικές ομορφιές που θα μαγέψουν και τους πιο απαιτητικούς και υποψιασμένους φυσιολάτρες, όποια εποχή του χρόνου κι αν το επισκεφθούν.

Καλωσήρθατε, λοιπόν, στον Παρνασσό! Ένα από τα ωραιότερα βουνά της Ελλάδας. Καλωσήρθατε στο θρυλικό βουνό του Απόλλωνα, της Κλεφτουριάς και της Αντίστασης.

Η βόρεια πλευρά του Παρνασσού από την κορυφή του Καλλιδρόμου

Γεωγραφία

Ο Παρνασσός αποτελεί μία από τις νότιες απολήξεις της Πίνδου και εκτείνεται στους νομούς Βοιωτίας, Φωκίδας και Φθιώτιδας.

Το μήκος του φτάνει περίπου τα 38 χλμ. και το πλάτος του τα 37 χλμ., καλύπτοντας μια συνολική έκταση 184.000 στρεμμάτων, εκ των οποίων τα 36.000 στρέμματα ανήκουν στον Εθνικό Δρυμό Παρνασσού, ο οποίος ιδρύθηκε το 1938.

Έχει υψόμετρο 2.456 μ., με υψηλότερη κορυφή την Λιάκουρα, και είναι ένα από τα υψηλότερα βουνά της χώρας.

Η Λιάκουρα, η ψηλότερη κορυφή του Παρνασσού

Στα βορειοδυτικά ο Παρνασσός ενώνεται με τη Γκιώνα μέσω του αυχένα της Άμπλιανης ή αλλιώς στο διάσελο του “51”, που παραπέμπει στο 51ο χλμ. της Ε.Ο. Άμφισσας-Λαμίας, στα δυτικά πέφτει απότομα πάνω από τον Ελαιώνα της Άμφισσας και στα νότια το διάσελο στο Χάνι Ζεμενού τον συνδέει με την Κίρφη.

Στα ανατολικά του βουνού απλώνεται το λεκανοπέδιο της Κωπαΐδας, ενώ στα βόρεια η κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ Παρνασσού και Καλλιδρόμου.

Η Λιάκουρα από τον Γεροντόβραχο

Το βουνό χωρίζεται γεωμορφολογικά -από το ρέμα της Αγόριανης και το Λιβάδι της Αράχωβας- σε δύο κύρια συγκροτήματα: τον Κεντρο-Ανατολικό και το Δυτικό Παρνασσό.

Ο Κεντρο-Ανατολικός, ο οποίος περιλαμβάνει και τις ψηλότερες κορυφές του βουνού (Λιάκουρα – 2.456 μ., Τσάρκος – 2.416 μ., Γεροντόβραχος – 2.396 μ., Μαύρα Λιθάρια – 2.327 μ.), χαρακτηρίζεται για τις απόκρημνες βουνοκορφές και την τραχύτητα του εδάφους, ενώ αντίθετα ο Δυτικός Παρνασσός παρουσιάζει πιο ομαλές πλαγιές, έχει χαμηλότερες κορυφές (Γερολέκας – 1.715 μ., Βαρίδι – 1.687 μ.) και καλύπτεται από πυκνά δάση.

Η Λιάκουρα από τον Τσάρκο

Η έντονα ασβεστολιθική δομή του βουνού έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού από εντυπωσιακές καταβόθρες, δολίνες, βάραθρα, σπήλαια και καρστικές λεκάνες (Εφτάστομο, Κωρύκειο Άντρο, καταβόθρα Αγόριανης, Νεραϊδοσπηλιά, Χιονοκάρκαρος κ.α.).

Το κλίμα είναι ηπειρωτικό, με βαρύ χειμώνα, βροχερή άνοιξη, ξηρό καλοκαίρι και υγρό φθινόπωρο.

Μυθολογία – Ιστορία

Το βουνό, όπως αναφέρεται στους μύθους, οφείλει το όνομά του στον ήρωα Παρνασσό, γιο του Ποσειδώνα και της νύμφης Κλεοδώρας.

Ωστόσο, ετυμολογικά η λέξη Παρνασσός είναι μάλλον πελασγική και σημαίνει το δασωμένο βουνό.

Με τον Παρνασσό συνδέεται ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα. Η μυθολογική παράδοση λέει ότι όταν ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει το διεφθαρμένο ανθρώπινο γένος, ο Δευκαλίων, γιος του Προμηθέα, έφτιαξε ένα πλοίο, στο οποίο επιβιβάστηκε ο ίδιος με τη γυναίκα του, την Πύρρα. Μετά από εννέα μερόνυχτα ασταμάτητης βροχής, το πλοίο προσάραξε στον Παρνασσό.

Εκεί ο Δευκαλίων τέλεσε θυσία προς τιμήν του Δία και ο θεός, ήρεμος πλέον, πραγματοποίησε την ευχή του Δευκαλίωνα, να ξαναδημιουργηθεί το ανθρώπινο γένος.

“Δευκαλίων και Πύρρα”, Giovanni Maria Bottala

Ο Δευκαλίων και η Πύρρα πήγαν στους Δελφούς, στο ιερό της Θέμιδος και την παρακάλεσαν για την επαναδημιουργία του ανθρωπίνου γένους.

Εκείνη τους είπε ότι θα έπρεπε να καλύψουν τα πρόσωπά τους και να πετάνε πίσω τους τα οστά της μητέρας τους.

Ερμηνεύοντας το χρησμό, κάλυψαν τα πρόσωπά τους και πετούσαν πίσω τους πέτρες, τα οστά δηλαδή της μητέρας Γης.

Κάθε πέτρα που πετούσε ο Δευκαλίων γινόταν άνδρας και κάθε πέτρα που πετούσε η Πύρρα γινόταν γυναίκα.

Από την πρώτη δε πέτρα που πέταξε ο Δευκαλίων προήλθε ο Έλληνας, ο γενάρχης των Ελλήνων.

Ο Αρχαιολογικός χώρος του “Ομφαλού της Γης”

Αργότερα, με αφορμή και πάλι τους μύθους και τις ιστορίες, ο Παρνασσός θα συνδεθεί με το θεό Απόλλωνα και θα αποκτήσει αίγλη ισάξια με εκείνη του Ολύμπου στα μάτια των αρχαίων Ελλήνων, ενώ η ίδρυση του ιερού Μαντείου στους Δελφούς στις νοτιοδυτικές πλαγιές του, θα τον κάνει γνωστό στα πέρατα του κόσμου.

Ο Θόλος της Αθηνάς Προναίας

Στο ρου της ιστορίας, οι κατακτητές στην περιοχή εναλλάσσονται (Ρωμαίοι, Γότθοι, Βούλγαροι, Φράγκοι, Καταλανοί), ώσπου φτάνουμε στην περίοδο όπου ολόκληρη η Ελλάδα βρίσκεται σκλαβωμένη κάτω από τον τουρκικό ζυγό.

Τα πυκνά δάση και οι αμέτρητες σπηλιές του βουνού προσφέρουν καταφύγιο στους κατατρεγμένους ραγιάδες, σε κλέφτες και αρματολούς.

Εδώ πραγματοποιήθηκαν πολλές μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, με σημαντικότερες τη μάχη στο Χάνι της Γραβιάς και τη μάχη της Αράχωβας.

Η σπηλιά του Οδυσσέα Ανδρούτσου πάνω από την Τιθορέα

Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Παρνασσός θα υποστεί καίρια πλήγματα, αφού ως αντίποινα για την αντιστασιακή δραστηριότητα των κατοίκων, οι Γερμανοί κακακτητές θα καταστρέψουν αρκετά χωριά και θα δολοφονήσουν εκατοντάδες αθώους ανθρώπους (Λιλαία, Επτάλοφος, Αμφίκλεια, Δίστομο).

Χλωρίδα και Πανίδα

Στον Παρνασσό διακρίνονται τρεις ζώνες βλάστησης: η χαμηλή μεσογειακή βλάστηση μέχρι τα 800 μ., η ορεινή ή δασική βλάστηση μέχρι τα 1.800 μ. και η αλπική ζώνη από τα 1.800 μ. και πάνω.

Η μακία βλάστηση καλύπτει περιμετρικά τα χαμηλά υψόμετρα του βουνού και αντιπροσωπεύεται από πουρνάρια, ρείκια, κουμαριές, φυλίκια, κουτσουπιές κ.α.

Η δασική ζώνη χαρακτηρίζεται από τα πυκνά δάση της κεφαλληνιακής ελάτης, ενώ υπάρχουν σημεία, κυρίως στα βορειοανατολικά, όπου απαντώνται μικρά αλλά εντυπωσιακά δάση μαύρης πεύκης.

Στον Παρνασσό φυτρώνουν πάνω από χίλια είδη φυτών από τα οποία δέκα είδη απαντώνται μόνο εδώ.

Από τα πιο γνωστά των ενδημικών φυτών είναι η Καμπανούλα των Δελφών (Campanula topaliana delphica), η Γενίστα η Παρνάσιος (Genista parnassica), το Ερύσιμο το Παρνάσσιο (Erysimum parnasiccum), η Κενταύρια των Μουσών (Centaurea musarum), κ.α.

Το πιο χαρακτηριστικό απ’ όλα όμως είναι η σπάνια Παιώνια του Παρνασσού (Paeonia parnassica), ένα φυτό με εντυπωσιακά μαυροκόκκινα άνθη που φυτρώνει σε λίγα σημεία του βουνού.

Στον Παρνασσό ζούνε περισσότερα από εκατό είδη πουλιών, με πιο σπάνια τα μεγάλα αρπακτικά που φωλιάζουν στις γύρω κορφές (χρυσαετοί, φιδαετοί, σπιζαετοί, πετρίτες, κ.α.). Άλλα πουλιά που ζούνε εδώ είναι ο μπούφος, ο μαύρος δρυοκολάπτης, κόρακες, χουχουριστές, σταυρομύτες, κ.α.

Τα θηλαστικά αντιπροσωπεύονται κυρίως από αλεπούδες, αγριογούρουνα, ασβούς, σκίουρους, κουνάβια, νυχτερίδες, ενώ τα τσακάλια που υπήρχαν σε αφθονία παλιότερα, μάλλον έχουν εξαφανιστεί.

Τα τελευταία χρόνια, οι ντόπιοι κτηνοτρόφοι αναφέρουν ότι στο βουνό έχουν επιστρέψει λύκοι ενώ εντυπωσιακή είναι η αναφορά, από κατοίκους της περιοχής, της παρουσίας ενός κοπαδιού κόκκινων ελαφιών που φαίνεται ότι έφτασε και εγκαταστάθηκε στο βουνό από την Πάρνηθα, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 2007.

Εθνικός Δρυμός Παρνασσού

Ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού ιδρύθηκε το 1938 και είναι ο δεύτερος μετά τον Όλυμπο σε παλαιότητα εθνικός δρυμός της χώρας.

Καλύπτει μια έκταση περίπου 36.000 στρεμμάτων, που ξεκινούν από το νομό Φωκίδας στη δυτική του πλευρά και ξεδιπλώνεται μέχρι το νομό Βοιωτίας ανατολικά, καταλαμβάνοντας ουσιαστικά περίπου το 1/4 του συνολικού ορεινού όγκου του βουνού.

Ο πυρήνας του περιλαμβάνει λιβάδια, δασικές εκτάσεις και κορφές χαμηλού και μέσου υψομέτρου ( οι ψηλές κορυφές του βουνού βρίσκονται προς το παρόν εκτός ορίων), ενώ επίσης στην περιοχή έχει συμπεριληφθεί και ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών, όχι μόνο λόγω της αρχαιολογικής του σημασίας, αλλά κυρίως επειδή εκεί έχουν καταγραφεί μερικά από τα σπουδαιότερα είδη χλωρίδας και πανίδας που απαντώνται στην Ελλάδα.

Ο δρυμός είναι προσβάσιμος από τους επαρχιακούς ασφαλτόδρομους που ενώνουν την Αράχωβα με την Επτάλοφο (Αγόριανη) και την Αμφίκλεια, από τους οποίους ξεκινούν πολλοί χωματόδρομοι – μονοπάτια που προσεγγίζουν σχεδόν κάθε γωνιά του.

Η καλύτερη εποχή για μια επίσκεψη στον Εθνικό Δρυμό ξεκινά από τα τέλη Μαΐου, όταν τα χιόνια και οι πάγοι έχουν αρχίσει πια να λιώνουν, και φτάνει μέχρι και τις αρχές του φθινοπώρου, προτού αρχίσουν τα μεγάλα κρύα.

Τα τελευταία πάντως χρόνια η τουριστική ανάπτυξη που γνωρίζει η ευρύτερη περιοχή έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην επιβίωση τόσο της πανίδας όσο και της χλωρίδας που φιλοξενείται στον Εθνικό Δρυμό.

Στα δάση της ελάτης παρατηρούνται κατά τόπους νεκρώσεις των δέντρων, ενώ πολλά είδη φυτών έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Παρόμοια είναι η κατάσταση βέβαια και σε ό,τι αφορά την πανίδα της περιοχής, καθώς πολλά είδη έχουν αφανιστεί ή τείνουν να αφανιστούν εξαιτίας της λαθροθηρίας και των ολοένα συρρικνούμενων εκτάσεων.

Τα νερά του Παρνασσού χάνονται στα υπόγεια δίκτυα των ασβεστολιθικών πετρωμάτων του και ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια κοντά στην Αράχωβα και τον Βοιωτικό Κηφισό. Το έδαφος του Παρνασσού είναι πολύ πλούσιο σε κοιτάσματα βωξίτη.

Για να γνωρίσεις, όμως, το αυθεντικό μεγαλείο του Παρνασσού πρέπει να τον περπατήσεις. Σακίδιο στο ώμο και φύγαμε να περπατήσουμε στις πιο απομονωμένες γωνιές του θρυλικού βουνού της Ρούμελης.

Το ταξίδι θα συνεχιστεί σε επόμενες αναρτήσεις.

Πηγές
wikipedia.org
holiday.gr
parnassos.redguidebooks.gr

Ίσως σας ενδιαφέρουν…