Εξερευνώντας τον Κεντρικό Ταΰγετο: Ανάβαση στη Νεραϊδοβούνα

«Ο Ταΰγετος είναι απερίγραπτος, αδύνατον να εκφραστεί χωρίς τη μουσική του Μπετόβεν. Τόσο πυκνή, τόσο κυριαρχική είναι η επιβολή του πάνω στην ψυχή του ανθρώπου.

Είναι το ίδιο όπως αντικρίζεις ένα τεράστιο μνημείο μεγαλοφυΐας. Η εντύπωση είναι ακαθόριστη στις λεπτομέρειες, όμως το νόημά του είναι όρθιο. Σε αναγκάζει να σταθείς και να το δεχθείς και συ όρθιος. Να το δεχθείς κατάστηθα σα μια μεγάλη ευτυχία ή μια θεομηνία που σου κρούει την ψυχή και σου γυρεύει προστακτικά μιαν απάντηση».

Έτσι τον είδε τον Ταΰγετο ο γνωστός πεζογράφος Στρατής Μυριβήλης (1890-1969).

Ο Ταΰγετος ή Πενταδάκτυλος είναι η ωραιότερη και ψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου. Ο τεράστιος, μακρόσυρτος ορεινός του όγκος λειτουργεί σαν φυσικό σύνορο ανάμεσα στους νομούς Λακωνίας και Μεσσηνίας.

Από πολύ νωρίς συνδέθηκε με την αρχαία ελληνική μυθολογία και πήρε την ονομασία του από την Ταϋγέτη, μια από τις Πλειάδες, κόρες του Άτλαντα. Η Ταϋγέτη απέκτησε από το Δία τον Λακεδαίμονα, ήρωα της περιοχής, ο οποίος έδωσε στο γειτονικό βουνό το όνομα της μητέρας του.

Η ψηλότερη κορυφή είναι ο Προφήτης Ηλίας στα 2.405 μέτρα και θυμίζει πυραμίδα ενώ όλο το βουνό κρύβει αναρίθμητες εκπλήξεις και συναρπαστικές εμπειρίες για όσους το εξερευνήσουν.

Φαράγγια, χαράδρες, σπηλιές, κορυφές, χλωρίδα και πανίδα και πλήθος χωριά σκαρφαλωμένα στις πλαγιές του συνθέτουν το ξεχωριστό ψηφιδωτό του λεγόμενου και Πενταδάκτυλου.

Ο Ταΰγετος προστατεύεται σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, χαρακτηρισμένος ως καταφύγιο θηραμάτων, ενώ σε διεθνές επίπεδο έχει κηρυχθεί Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά καθώς αποτελεί και πέρασμα κατά τη μετανάστευσή τους.

Με συνολικό μήκος 115 χιλιομέτρων, ο Ταΰγετος χωρίζεται αδρά σε τέσσερα τμήματα. Τον Βόρειο Ταΰγετο, προς τη Μεγαλόπολη, τον Νότιο που καταλήγει στο Ταίναρο, τον Μέσο Ανατολικό προς τη Σπάρτη και τον Δυτικό.

Το πιο πλατύ του σημείο φτάνει τα 29 χιλιόμετρα ενώ το συνολικό εμβαδόν της επιφάνειάς του ανέρχεται σε 2.544.000 στρέμματα. Το μεγαλύτερο μέρος του καλύπτεται από έλατα και μαυρόπευκα, ενώ έχει μεγάλο αριθμό ρεμάτων και μικρών ποταμών.

Έχω επισκεφτεί αρκετές φορές τον Ταΰγετο, αλλά τις περισσότερες από αυτές περιορίστηκα στις κλασικές διαδρομές που περνούν από το καταφύγιο και καταλήγουν στον Προφήτη Ηλία στα 2.405 μέτρα υψόμετρο.

Για το «Αρσενικό Βουνό», χαρακτηρισμός του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Ουράνη, έχω κάνει ένα μεγάλο αφιέρωμα πριν από μερικά χρόνια. Αν θέλετε να ρίξετε μια ματιά, πατήστε στους παρακάτω συνδέσμους:

Ταΰγετος, το αρσενικό βουνό (Μέρος Α)

&

Ταΰγετος, το αρσενικό βουνό (Μέρος Β)

Αυτή τη φορά –με πυξίδα την καρδιά- ο δρόμος μας έβγαλε στην Αναβρυτή, το γραφικό κεφαλοχώρι που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων στις ανατολικές πλαγιές του Ταΰγετου, νοτιοδυτικά της Σπάρτης.

Από την Αναβρυτή ξεκινούν πολλά μονοπάτια με κατεύθυνση τον επιβλητικό ορεινό όγκου του Πενταδάκτυλου.

Ο δικός μας στόχος ήταν να ιχνηλατήσουμε και να γνωρίσουμε το κεντρικό τμήμα της οροσειράς, που περιλαμβάνει τις κορυφές Γούπατα και Νεραϊδοβούνα.

Η (κυκλική) πορεία μας ξεκινάει από το νεοκλασικό κτίριο που στέγαζε το Δημοτικό Σχολείο της Αναβρυτής (χορηγίας του Ανδρέα Συγγρού), χτισμένο σε υψόμετρο 770 μ.

Ακολουθούμε την διαδρομή του Ε4 με κατεύθυνση τον Μυστρά και την Ι.Μ. Παναγίας Φανερωμένης. Στα 10′ πορείας αφήνουμε τον ασφαλτόδρομο και κατηφορίζουμε δεξιά σε μονοπάτι. Ακολουθώντας τη σήμανση του Ε4 σε 10′ φτάνουμε στην εκκλησία του Αγ. Γεωργίου έξω από το χωριό.

Πορεία σε δασικό χωματόδρομο με Β κατεύθυνση. Στα 35′ και 2 χλμ. περίπου πορείας, φτάνουμε στην εκκλησία του Αη Στρατηγού. Από εδώ ξεκινάει μονοπάτι με κατεύθυνση τα Περγαντέικα και την Ταϋγέτη.

Το μονοπάτι είναι ευδιάκριτο, έχει κατεύθυνση Δ και είναι σηματοδοτημένο με πράσινα σημάδια στα βράχια και σε ξύλινους στύλους.

Στην αρχή έχουμε υπέροχη θέα προς τις ψηλές κορυφές του Ταϋγετου, ενώ λίγο αργότερα αποκτούμε οπτική επαφή με τον εγκαταλειμμένο οικισμό των Περγαντέικων, που είναι χτισμένος μέσα στο ρέμα της Δαμασκηνιάς.

Αρχίζουμε να κατηφορίζουμε προς την κοίτη του ρέματος της Δαμασκηνιάς. Στην 1 ώρα πορείας περνάμε το γεφύρι που διασχίζει την κοίτη της ρεματιάς, και μετά από 10′ φτάνουμε στα Περγαντέικα (840 μ. υψόμετρο), όπου υπάρχει πηγή με πόσιμο νερό. Μέχρι εδώ έχουμε διανύσει 3,5 χλμ.

Στη συνέχεια, ακολουθούμε το μονοπάτι προς Ταϋγέτη (πράσινα σημάδια στα βράχια και σε ξύλινους στύλους). Το μονοπάτι στην αρχή κινείται με κατεύθυνση Δ, ενώ αργότερα στρίβει προς τα Β, μέχρι τη θέση “Σέλα”, στα 1.120 μ. υψόμετρο. Μέχρι εδώ έχουμε διανύσει 5,5 χλμ. σε 2 ώρες.

Από εδώ κι ύστερα ακολουθεί πορεία σε χωματόδρομο για περίπου 2 χλμ., ώσπου (μετά από συνολικά 3 ώρες πορείας) φτάνουμε σε φουρκέτα, όπου δεξιά ανηφορίζει μονοπάτι μέσα σε δασωμένη πλαγιά (υπάρχει κόκκινο σημάδι στο δέντρο δίπλα στο δρόμο, ενώ λίγο πιο πάνω υπάρχει στάνη). Το μονοπάτι έχει κόκκινα σημάδια στα δέντρα και στα βράχια και μας βγάζει στο αλπικό τμήμα του βουνού.

Λίγο πριν φτάσουμε στη “Βρύση Κορίτες” αποφασίζουμε να αφήσουμε το μονοπάτι που ανεβάζει στο “Πέρασμα Παξιμάδι” (είναι το πέρασμα προς το ρέμα της Λαγκάδας και τον Βόρειο Ταΰγετο) και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε τραβερσαριστά την απότομη πλαγιά λίγο πριν την κορυφή Γούπατα. Στις 5 ώρες πορείας έχουμε πατήσει στην κορυφογραμμή πριν την κορυφή Γούπατα.

Μετά από 30′ βρισκόμαστε στην κορυφή Γούπατα (2.032 μ.). Συνολική πορεία 12 χλμ. σε 5,5 ώρες.

Ώρα για λίγη ιστορία τώρα…

Το κεντρικό τμήμα του Ταΰγετου, ως το πλέον εύφορο και προσβάσιμο τμήμα της οροσειράς, ταυτίστηκε με την διαφιλονικούμενη επικράτεια της Δελθελιάτιδας, περιοχής ευρέως γνωστής μεταξύ άλλων και για τον περίφημο Δένθι οίνο της.

Η περιοχή εκτεινόταν από τις νότιες παρυφές της κοιλάδας του αρκαδικού Ξερίλα ως το φαράγγι της Λαγκάδας και τις κοιλάδες του άνω ρου του ποταμού Νέδοντος στον βόρειο Ταΰγετο, και από εκεί στις δυτικές πλαγιές του κεντρικού Ταΰγετου, ως το φαράγγι της Κοσκάρακας.

Η Δελθελιάτιδα (μεταγενέστερη ονομασία της Αλαγωνία) διεκδικήθηκε με επιμονή από τους Μεσσηνίους και Λακεδαιμόνιους για περισσότερα από χίλια χρόνια, λόγω της στρατηγικής της θέσης στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Πελοποννήσου.

Στο πέρασμα των αιώνων ο έλεγχος της περιοχής περνούσε από τα χέρια των Μεσσηνίων σε αυτά των Λακεδαιμονίων και τούμπαλιν.

Ώσπου φτάνουμε στην εποχή της Ρωμαιοκρατίας. Το 44 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος και ο Μάρκος Αντώνιος, διάδοχοι του δολοφονηθέντος Ιουλίου Καίσαρα, την προσφέρουν στη Σπάρτη, ενώ το 25 μ.Χ., μετά από σχετική απόφαση της ρωμαϊκής συγκλήτου και του αυτοκράτορα Τιβέριου, στους οποίους είχαν προσφύγει τα δύο μέρη ζητώντας διαιτησία, επικυρώθηκε η παραχώρηση της Δενθαλιάδας στην μεσσηνιακή επικράτεια.

Εκείνη την εποχή τοποθετήθηκαν και τα όρια (όροι), που ήταν λίθινες στήλες και καθόριζαν τα σύνορα Μεσσηνίων και Λακώνων. Ο Αντώνιος Μασουρίδης στο βιβλίο του «Αλαγονιακά» αναφέρει ότι στην αγροτική περιοχή του σημερινού χωριού Αλαγονία και σε ύψος χιλίων πεντακοσίων μέτρων μέσα σε δασώδη περιοχή του Ταϋγέτου υπάρχει η τοποθεσία που και σήμερα ονομάζεται «Γραμμένη Πέτρα».

Κατά την παράδοση, βρισκόταν εκεί μία πέτρινη στήλη που έγραφε στην ανατολική πλευρά επί τάδε Λακωνία, στη δε δυτική επί τάδε Μεσσηνία. Τη στήλη αυτή όπως ίσως και άλλες παρόμοιες φαίνεται ότι κατέστρεψαν απλοϊκοί ποιμένες ή γεωργοί, γιατί νόμιζαν ότι θα έβρισκαν κρυμμένο θησαυρό κάτω από τις σκαλισμένες πέτρες.

Πρόσφατη έρευνα της αρχαιολογικής υπηρεσίας εντόπισε πάνω σε αρκετούς μεγάλους ριζιμιούς βράχους κατά μήκος της κορυφογραμμής του Ταϋγέτου, χαραγμένο κύκλο μέσα στον οποίο είναι το γράμμα Ρ, ανατολικά το Λ και δυτικά το Μ. Αυτός ο συμβολισμός σημαίνει: ο μεν κύκλος με το Ρ την λέξη Όρος (Όριο) τα δε γράμματα Λ και Μ, Λακωνία και Μεσσηνία.

Έναν τέτοιο βράχο εντοπίσαμε και μεις στην πορεία μας, λίγο μετά την κορυφή Γούπατα. Βέβαια, η έκθεση του βράχου στα ανηλεή στοιχεία της φύσης έχει διαβρώσει αρκετά την χάραξη, όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία.

Συγκινημένοι από την αναπάντεχη αυτή επαφή με την ίδια την ιστορία του τόπου, συνεχίσαμε το ιχνηλάτημα πάνω στην βατή κορυφογραμμή, και μετά από 40′ άφιξη στην κορυφή της Νεραϊδοβούνας (2.022 μ.).

Direct κατάβαση της απότομης ανατολικής πλαγιάς της Νεραϊδοβούνας μέχρι τα 1.750 μ. υψόμετρο περίπου, όπου στρίβουμε δεξιά, και αρχίζουμε το ανελέητο τραβερσάρισμα της πλαγιάς κάτω από την κορυφογραμμή με Ν κατεύθυνση προς Κόζα – Τσάρκο – Σπανακάκι.

Μετά από 18 χλμ. και 9 ώρες πορείας συνολικά, φτάνουμε στη θέση “Τσάρκος” στα 1.750 μ. υψόμετρο.

Το τελευταίο τμήμα της διαδρομής μας περιλαμβάνει την κατάβαση προς την Αναβρυτή, ακολουθώντας το πολύ καλό μονοπάτι με την κίτρινη σήμανση μέχρι τη διασταύρωση προς Λακκώματα (πριν τη θέση “Λιβάδι”), και από εκεί κι ύστερα ακολουθούμε το μονοπάτι με τα κόκκινα σημάδια. Προσοχή στις ταμπέλες.

• Συνολικό μήκος διαδρομής: 24 χλμ.
• Συνολική διάρκεια πορείας: 12 ½ ώρες
• Συνολική διάρκεια περπατήματος: 9 ½ ώρες
• Συνολική υψομετρική διαφορά ανάβασης: 1.700 μ.
• Η πορεία πραγματοποιήθηκε μέσα Ιουνίου με ηλιοφάνεια, υψηλές θερμοκρασίες και άπνοια.
• Πόσιμο νερό βρήκαμε μόνο στην βρύση στα Περγαντέικα.

Απ’ όποια πλευρά κι αν αντικρίσεις τον Ταΰγετο είναι αδύνατο να μην εμπνευστείς από την μεγαλοπρεπή παρουσία του. Καθώς οι κορφές του που μοιάζουν να αγγίζουν τον ουρανό, μόνο συγκίνηση και ένα αίσθημα απέραντου μεγαλείου κατακλύζουν την ψυχή του ορειβάτη.

Και κάθε φορά, μετά από ένα κοπιαστικό οδοιπορικό στις μνημειώδεις πλαγιές του Πενταδάκτυλου, έρχονται στο μυαλό μου τα λόγια του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου:

“Καθώς κοιτάς τον Ταΰγετο, σημείωσε τα φαράγγια που πέρασα.
Και τις κορφές που πέρασα. Και τα άστρα που είδα.
Πες τους από μένα, πες τους από τα δάκρυά μου, ότι επιμένω ακόμη πως ο κόσμος είναι όμορφος!”