5 μικρές συμβουλές για να προστατευτείτε από τους κεραυνούς στα βουνά
Ο ερχομός της άνοιξης συνήθως φέρνει μαζί της τον ασταθή καιρό και τις καταιγίδες, ενώ το καλοκαίρι οι μεταμεσημβρινές καταιγίδες είναι ένα κοινό φαινόμενο στα βουνά.
Κι όταν μιλάμε για καταιγίδες, το πρώτο πράγμα που έρχεται με τρόμο στο νου είναι οι κεραυνοί κι οι ασπραπές.
Πώς, λοιπόν, θα προστατευτούμε από τον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης κεραυνοπληξίας όταν απολαμβάνουμε τις ορεινές μας αποδράσεις;
Λίγα λόγια για τον κεραυνό
Κάθε δευτερόλεπτο πέφτουν περίπου 100 κεραυνοί και 8,6 εκατομμύρια την ημέρα σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Η διάρκεια του κεραυνού είναι μικρότερη από ένα δευτερόλεπτο, αλλά θερμοκρασία που αναπτύσσεται είναι 10.000 ºC.
Η ισχύς ενός κεραυνού μπορεί να ξεπεράσει τα 3 δισεκατομμύρια kW! Μιλάμε δηλαδή για ενέργεια που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει με ρεύμα περισσότερα και από μισό δισεκατομμύρια σπίτια!
Ο κεραυνός δημιουργείται κατά τη διάρκεια των καταιγίδων. Η διαφορά δυναμικού που τον προκαλεί οφείλεται στα (συνήθως) αρνητικά φορτισμένα ιόντα στα σύννεφα και στα θετικά φορτισμένα ιόντα της ξηράς ή της θάλασσας.
Έτσι, δημιουργείται ηλεκτρικό πεδίο και όταν η έντασή του φτάσει σε μεγάλη τιμή, ξεσπά ο κεραυνός με διάτρηση του αέρα και δημιουργία σπινθήρα.
Κεραυνοί μπορεί να ξεσπάσουν ανάμεσα σε διαφορετικά νέφη, μέσα στο ίδιο νέφος, ανάμεσα σε ένα νέφος και στον αέρα ή από ένα νέφος προς το έδαφος.
Το μήκος ενός κεραυνού φθάνει έως αρκετά χιλιόμετρα και έχει τεθλασμένη ή κυματοειδή μορφή.
Το πλάτος του σπινθήρα είναι μικρό και φτάνει το πολύ μερικές δεκάδες εκατοστά.
Ο κεραυνός μπορεί να χτυπήσει στο ίδιο σημείο πάνω από μία φορά καθώς και να χτυπήσει ένα μέρος που βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των πέντε χιλιομέτρων από την περιοχή βροχόπτωσης ή την περιοχή του καταιγιδοφόρου σύννεφου (κεραυνός εν αιθρία).
Ο κεραυνός συνοδεύεται και από άλλα φαινόμενα: Τις αστραπές και τις βροντές.
Το φαινόμενο της αστραπής, η λάμψη κατά τη διάρκεια της εκκένωσης, οφείλεται στο φως που εκπέμπουν τα αέρια του αέρα εξαιτίας του έντονου ιονισμού τους.
Η υπερβολική θέρμανση του αέρα και η εκτόνωσή του δημιουργεί τον δυνατό κρότο που ονομάζουμε βροντή.
Υπολογισμός της απόστασης από την καταιγίδα
Κατά τη δημιουργία του κεραυνού, η λάμψη και ο ήχος παράγονται ταυτόχρονα. Επειδή όμως η ταχύτητα του φωτός είναι πολύ μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου, εμείς βλέπουμε πρώτα το φως και μετά ακούμε τον ήχο, αφού αυτός φτάνει καθυστερημένα στο σημείο που βρισκόμαστε.
Εξ’ αιτίας αυτού του φαινομένου λοιπόν, μπορούμε πολύ εύκολα να υπολογίσουμε την απόστασή μας από το σημείο εκδήλωσης της αστραπής.
Μόλις δούμε τη λάμψη, αρχίζουμε και μετράμε τα δευτερόλεπτα που θα μεσολαβήσουν μέχρι να ακούσουμε τον ήχο (τη βροντή).
Η ταχύτητα του ήχου είναι γνωστή και σταθερή, ίση με 344 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Έτσι, εάν μεσολαβήσουν για παράδειγμα 10 δευτερόλεπτα μεταξύ λάμψης και βροντής, τότε η απόστασή μας από το σημείο εκδήλωσης της αστραπής είναι 10 επί 344, δηλαδή 3.440 μέτρα (περίπου τρισήμιση χιλιόμετρα).
Για λόγους ευκολίας και μνήμης μπορούμε να πολλαπλασιάζουμε τα δευτερόλεπτα επί 300, που μας δίνει μια αξιόπιστη προσσέγγιση της πραγματικής μας απόστασης από την αστραπή (σε μέτρα).
Εαν μετρήσουμε μερικές συνεχόμενες αστραπές και βροντές σε ένα διάστημα αρκετών λεπτών και παρατηρήσουμε ότι ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι να ακουστεί η βροντή μειώνεται, τότε η καταιγίδα πλησιάζει προς το μέρος μας.
Πώς να μειώσετε τον κίνδυνο της κεραυνοπληξίας
Παρακάτω ακολουθούν πέντε μικρές (αλλά χρήσιμες) συμβουλές για το πώς να διαχειριστείτε τον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης προσβολής από κεραυνό στην δυσάρεστη περίπτωση που βρεθούμε εν μέσω μιας ξαφνικής μπόρας.
Παρόλο που κανένας εξωτερικός χώρος δεν είναι ασφαλής από ένα χτύπημα κεραυνού, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τις πιθανότητες.
1. Ίσως η πιο προφανής. Ελέγξτε την πρόγνωση του καιρού στην περιοχή που σκοπεύετε να περπατήσετε, ξεκινήσετε την πορεία για την κορυφή τις πρώτες πρωινές ώρες, παρατηρήστε τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες γύρω σας (συγκεντρώσεις απειλητικών νεφών κ.λπ.) και οπισθοχωρήστε αμέσως αν ακούσετε βροντή.
2. Βρείτε ασφαλέστερο σημείο μόλις ακούσετε βροντή – μην περιμένετε μέχρι να σας φτάσει η καταιγίδα. Ο κεραυνός τείνει να χτυπήσει τα ψηλά σημεία. Αποφύγετε τις κορυφές, τις κορυφογραμμές και τις προεξοχές του εδάφους. Κατά την οπισθοχώρηση σε χαμηλότερα υψόμετρα προτιμήστε τις ρεματιές.
3. Αν σας φτάσει η καταιγίδα, αποφύγετε τα δέντρα -ειδικά τα μεμονωμένα- καθώς οι κεραυνοί τα προτιμούν ιδιαιτέρως. Ένα αρκετά ενδιαφέρον και περίεργο συνάμα γεγονός είναι ότι οι εσοχές των βράχων και οι είσοδοι σπηλιών τραβούν τους κεραυνούς, γι’ αυτό καλό είναι να αποφύγετε αυτά τα μέρη γιατί η αίσθηση ασφάλειας που σου προσφέρουν είναι ψευδεπίγραφη.
4. Εάν η καταιγίδα σας έπιασε σε ένα άσχημο σημείο πάνω στο βουνό και δεν έχετε άλλη επιλογή, τότε το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνετε είναι να κρατήσετε την ψυχραιμία σας. Αν είστε ομάδα, καλό θα είναι να μην συγκεντρωθείτε όλοι μαζί, αλλά να σκορπιστείτε -τουλάχιστον 20 μέτρα ο ένας από τον άλλο- όχι μόνο για να μην υπάρξει «ομαδική» ζημιά, αλλά για να υπάρχει και η δυνατότητα παροχής πρώτων βοηθειών σε κάποιους που μπορεί να χτυπηθούν. Άτομα τα οποία έχουν χτυπηθεί από κεραυνό δεν φέρουν κάποιο ηλεκτρικό φορτίο πάνω τους και είναι ακίνδυνο για τους υπόλοιπους να τους αγγίξουν και να τους προσφέρουν βοήθεια. Έχετε υπόψιν πως η οριζόντια ακτινική απόσταση διάδοσης του ηλεκτρικού ρεύματος ενός κεραυνού από το σημείο στο οποίο ήρθε σε επαφή με το έδαφος έχει μετρηθεί τουλάχιστον στα είκοσι μέτρα.
5. Τέλος, όταν το σώμα σας έχει γίνει «στόχος» κεραυνού, υπάρχουν μερικά σημάδια που δεν θα πρέπει να αγνοήσετε. Μπορεί τα σημάδια αυτά να είναι για χιλιοστά του δευτερολέπτου, αλλά είναι αρκετά για να σας σώσουν. Το δέρμα μυρμηγκιάζει, ενώ λόγω του στατικού ηλεκτρισμού τα μαλλιά ανορθώνονται προς τα πάνω. Σε αυτή την περίπτωση, απαλλαγείτε από μεταλλικά αντικείμενα που ενδεχομένως έχετε πάνω σας, γονατίστε όσο το δυνατόν περισσότερο, ανασηκώστε και ακουμπήστε το πίσω μέρος των παπουτσιών σας, με τις παλάμες καλύψτε τα αφτιά σας όπως στο σκίτσο παρακάτω. Αν έχετε σακίδιο, κάθεστε πάνω του.
Αν όλα αυτά που διαβάσατε σας πανικόβαλλαν, κακώς. Ναι, γνωρίζουμε ότι το βουνό έχει πολλούς κινδύνους και ένας από αυτούς είναι οι κεραυνοί.
Όμως, τα οφέλη από την επαφή μας μ’ αυτά είναι πολλαπλά και δεν μπαίνουν σε ζυγαριά.
Εξοπλισμένοι με σύνεση, ψυχραιμία και γνώση μπορούμε να χαρούμε με τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ασφαλείας τις ορεινές μας εξορμήσεις.
