Οδοιπορικό στο Άγιο Όρος: Από την Ιερά Μονή Ιβήρων στην Ιερά Μονή Φιλοθέου

Όποιος αναζητά την εσωτερική γαλήνη σε έναν τόπο όπου τα ανθρώπινα μέτρα καταργούνται.

Όποιος αναζητά την εμπειρία της περιήγησης σε μέρη μυστηριακά όπου το απόκρημνο και το επιβλητικό συνδυάζεται με το ήμερο, το εύφορο και το προσήλιο.

Όποιος, εν τέλει, αναζητά μια ορειβατική απόδραση εμπλουτισμένη με στοιχεία θρησκευτικά, φυσιολατρικά ή ιστορικά, δεν έχει παρά να επισκεφτεί το Άγιο Όρος.

Άγιον Όρος, η χερσόνησος του Άθω, το Περιβόλι της Παναγίας. Λέξεις ανυπότακτες σε ορισμούς, ωστόσο ενδεικτικές ενός τόπου και τρόπου ζωής.

Το ταξίδι ενός προσκυνητή ή απλώς ενός περίεργου διαβάτη παίρνει διαστάσεις συχνά ανύποπτες, καθώς το απρόσμενα θεϊκό συναπαντάται με το πρόδηλο ανθρώπινο στα δαιδαλώδη μονοπάτια της αυτοεκπλήρωσης.

Ιστορία του Αγίου Όρους

Το Άγιον Όρος είναι η ανατολικότερη από τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής. Έχει μήκος περίπου 60 χλμ., πλάτος 8 μέχρι 12 χλμ. και καλύπτει μια έκταση περίπου 360 τ. χλμ.

Γύρω από την ονομασία και την παλαιότερη ιστορία του Όρους υπάρχουν πολλοί και διάφοροι θρύλοι και παραδόσεις.

Οι αρχαίοι ονόμαζαν Ακτή ολόκληρη τη χερσόνησο. Οι πηγές αναφέρουν την ύπαρξη επτά πολισμάτων κατά τους προχριστιανικούς χρόνους: Σάνη, Θύσσος, Κλεωναί, Δίον, Ολόφυξος, Ακρόθωοι, Απολλωνία.

Κατάλληλος σαν τοποθεσία ο Άθως συγκέντρωσε ήδη από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους πολλούς μοναχούς, που προέρχονταν από όλα τα σημεία της αυτοκρατορίας.

Σύμφωνα με γραπτές πηγές ήδη από τα 843 υπάρχουν ομάδες ασκητών, που είχαν κάποια οργάνωση με κύρος και αναγνώριση, γεγονός που σημαίνει ότι τουλάχιστον από τις τελευταίες δεκαετίες του 9ου αι. η χερσόνησος γνώρισε αναχωρητές μοναχούς.

Το 883 υπάρχει κάποια μορφή κοινοτικής οργάνωσης στον Άθω, αφού το έτος αυτό εκδόθηκε το σιγίλλιο, έγγραφο του Βασιλείου Α’, με το οποίο ρυθμίζονται υποθέσεις που αφορούν όλη τη χερσόνησο.

Η παρουσία του οσίου Αθανασίου στον Άθω από τα μέσα του 10ου αι. επίδρασε καταλυτικά στην εξέλιξη των αγιορείτικων πραγμάτων με την ίδρυση οργανωμένης μοναστικής πολιτείας.

Οι προσπάθειες του οσίου επικυρώθηκαν με το Τυπικό του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή το 972 και το μεταγενέστερο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου το 1045, που αποσκοπούσαν στην οργάνωση της αγιορείτικης διοίκησης και στη θέσπιση γενικότερων κανόνων μοναχικής συμπεριφοράς.

Η ίδρυση της Μεγίστης Λαύρας από τον όσιο με τη βοήθεια του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά ήταν η απαρχή νέων μοναστικών δεδομένων για το Άγιον Όρος.

Την ίδρυση της μονής αυτής ακολουθεί η ίδρυση και άλλων μοναστηριακών συγκροτημάτων, των Ιβήρων, του Βατοπαιδίου και άλλων μεγάλων μονών.

Στον 11ο αι., αφού πια σταθεροποιείται ο κοινοβιακός βίος στο Όρος, ιδρύθηκαν πολλά μοναστήρια τα οποία έφτασαν τα 180.

Ήδη πλέον με το τυπικό του Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου επισημοποιήθηκε η χρήση της ονομασίας “Άγιον Όρος” για όλη τη χερσόνησο.

Στο τέλος του 11ου αι. ανακόπτεται η προηγούμενη μεγάλη ακμή του αθωνικού μοναχισμού, ενώ στο 12ο αι. περιορίζεται η ίδρυση νέων μοναστηριών.

To 13ο αι., στην περίοδο της Λατινοκρατίας, το Όρος υπέφερε από τις φράγκικες επιδρομές, από τις οποίες απαλλάχθηκε μετά την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης (1261).

Το 14ο αι. με τις επιδρομές των Καταλανών πειρατών, ο αριθμός των μοναστηριών μειώθηκε σε 25, από τα οποία τα 19 σώζονται μέχρι σήμερα.

Με την άλωση της Θεσσαλονίκης (1430) και αργότερα της Κωνσταντινούπολης (1453) το Άγιον Όρος κατακτάται από τους Οθωμανούς.

Οι δυσβάστακτοι φόροι και οι δημεύσεις των περιουσιών από τις οθωμανικές αρχές δημιούργησαν μεγάλη οικονομική κρίση στις μονές.

Προστάτες και δωρητές του Αγίου Όρους αναδεικνύονται οι ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών, οι τσάροι της Ρωσίας, καθώς και πολλοί πατριάρχες.

Στην περίοδο της τουρκοκρατίας, και κυρίως το 17ο και 18ο αι., έγινε το πνευματικό κέντρο του ελληνισμού.
Η πνευματική αυτή όμως εξέλιξη του Αγίου Όρους και η ανοδική του πορεία σταμάτησαν με την έκρηξη της Επανάστασης το 1821, την οποία οι αγιορείτικες μονές βοήθησαν με πολλούς και διαφόρους τρόπους.

Πολλοί μάλιστα μοναχοί εγκαταλείπουν τον τόπο της άσκησής τους, είτε για να αποφύγουν τις βαρβαρότητες του οθωμανικού στρατού, είτε για να πολεμήσουν εναντίον τους μαζί με τους άλλους Έλληνες.

Μετά το τέλος της Επανάστασης το Όρος μπαίνει σε μια νέα περίοδο ακμής, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Στο προηγούμενο επεισόδιο του οδοιπορικού μας στα μονοπάτια του Αγίου Όρους είχαμε γνωρίσει τις ομορφιές της διαδρομής από τις Καρυές προς στην Ι.Μ. Ιβήρων.

Διαβάστε ακόμα
Οδοιπορικό στο Άγιο Όρος: Από τις Καρυές στην Ιερά Μονή Ιβήρων

Σ’ αυτό το επεισόδιο, θα περπατήσουμε από την Ι.Μ. Ιβήρων προς την Ι.Μ. Φιλοθέου. Για μια ακόμη φορά, ως οδηγό μας θα έχουμε τις πληροφορίες και τις περιγραφές των «Φίλων του Αγίου Όρους» («The Friends of Mount Athos»), μιας διεθνούς μη κερδοσκοπικής οργάνωσης, η οποία όπως διαβάζω -εκτός των άλλων δραστηριοτήτων της- εργάζεται σε συνεργασία με τις Ιερές Μονές ώστε να διατηρούνται σε καλή κατάσταση συγκεκριμένα μονοπάτια στο Άγιο Όρος (μεταξύ των οποίων και αυτό). Πρώτα, όμως, δυο λόγια για την Ιβήρων.

Η Ιερά Μονή Ιβήρων

Τρίτη στην τάξη μεταξύ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους, η Μονή Ιβήρων κτίστηκε στο τέλος του 10ου αι. από τους Γεωργιανούς (Ίβηρες) μοναχούς Ιωάννη και Ευθύμιο στη θέση όπου παλαιότερα υπήρχε η Μονή του Κλήμεντος.

Τον 14ο αιώνα υπέστη καταστροφές από πειρατές Καταλανούς και ενωτικούς της ∆ύσης. Η μονή ωστόσο θα ορθοποδήσει µε την αμέριστη συμπαράσταση των Παλαιολόγων και των ηγεμόνων της Σερβίας και της Γεωργίας.

Όπως και άλλες μονές, γνώρισε μεγάλη άνθιση κατά το 16ο αι. και μεγάλα ζωγραφικά έργα εκτελέστηκαν την εποχή αυτή (τοιχογραφίες Καθολικού κ.λπ.).

Κτισμένη δίπλα στη θάλασσα, περιβάλλεται από τις τέσσερις πτέρυγες σε σχήμα ορθογωνίου. Στο κέντρο βρίσκεται το Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που χρονολογείται από την εποχή των κτητόρων (10ος αι.), καθώς και τα δύο σημαντικά για την ιστορία τους παρεκκλήσια, της Παναγίας Πορταΐτισσας και του Τιμίου Προδρόμου του Κλήμεντος.

Γνωστά κειμήλια του Καθολικού είναι η περίφημη λεμονιά -αργυρή επτάφωτη λυχνία- και η πόρτα από τον εξωνάρθηκα στη λιτή φτιαγμένη από άργυρο και έβενο.

Άλλοι γνωστοί θησαυροί της μονής είναι ο λεγόμενος σάκος του Ιωάννη Τσιµισκή, η αρχιερατική στολή του πατριάρχη Διονυσίου ∆΄, το µέγα ευαγγέλιο (δώρο του Πέτρου του μεγάλου), σκεύη, άμφια και κεντητά, καθώς και τίμια λείψανα τουλάχιστον από 150 αγίους.

Στη βιβλιοθήκη της Ιβήρων περιέχονται πάνω από 2.000 χειρόγραφα και 15 λειτουργικά ειλητάρια, και πάνω από 20.000 βιβλία, µε σπουδαία αρχέτυπα και παλαίτυπα.

Η Ιβήρων δοκίμασε τη λαίλαπα της φωτιάς το 1740 και το 1845. Αλλά η πυρκαγιά που κυριολεκτικά αποτέφρωσε τη μονή ήταν αυτή του 1865.

Το μεγαλύτερο τμήμα των πτερύγων της μονής ανοικοδομήθηκε στη θέση παλαιοτέρων κτηρίων κατά το 19ο αι.

Πολυμελής μοναχική αδελφότητα έχει επιδοθεί σήμερα στην αποκατάσταση των ερειπωμένων κτηρίων που περιβάλλουν την μονή, παράλληλα με τη φιλοξενία των προσκυνητών και την εξυπηρέτηση πολλών επιστημόνων, που καταφθάνουν από όλο τον κόσμο για την μελέτη του ιστορικού πλούτου της μονής.

Η μονή εορτάζει τη 15η Αυγούστου -Κοίμηση της Θεοτόκου- (28η Αυγούστου με το Νέο Ημερολόγιο) και ο εορτασμός κάθε χρόνο γίνεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Πλήθος κόσμου συρρέει για τα θρυλούμενα θαύματα της Παναγίας Πορταΐτισσας.

Από την Ιερά Μονή Ιβήρων στην Ιερά Μονή Φιλοθέου

Βγαίνουμε από την είσοδο της Ι.Μ. Ιβήρων και συνεχίζουμε ευθεία, ελαφρώς ανηφορικά, περνώντας από κιόσκι στα δεξιά μας.

Στρίβουμε δεξιά στο φαρδύ λιθόστρωτο που κατηφορίζει προς τον αρσανά και τη θάλασσα.

Στον αρσανά, έχοντας μπροστά μας τη θάλασσα, στρίβουμε δεξιά κινούμενοι πάνω στον κύριο παραλιακό δρόμο, προς τα νότια και τις Ι.Μ. Φιλοθέου και Μεγίστης Λαύρας. Συνεχίζουμε στον κύριο δρόμο αγνοώντας διακλαδώσεις του.

[Στα 350 μέτρα] Ο δρόμος διασχίζει ρέμα και στρέφει δεξιά προς την ενδοχώρα, έχοντας κελί στα αριστερά μας και την κοίτη του ρέματος και το μοναστήρι στα δεξιά μας.

Σημείωση: Αν το ρέμα έχει πολύ νερό, στρίβουμε δεξιά προς την ενδοχώρα και χρησιμοποιούμε τη νέα πεζογέφυρα στα 100 μέτρα.

Μετά από 200 μέτρα, ο δρόμος στρέφει απότομα αριστερά και μετά δεξιά και τώρα κινείται παράλληλη προς την ακτή.

[Στα 1.440 μέτρα] Διασχίζουμε ρέμα με όμορφη πεζογέφυρα στα δεξιά μας (χρησιμοποιήστε την πεζογέφυρα αν το ρέμα κατεβάζει πολύ νερό). Ο δρόμος στρέφει αριστερά και συνεχίζει παράλληλα προς την ακτή.

[Στα 2.150 μέτρα] Αγνοούμε χωματόδρομο που στρέφει αριστερά προς το Κάθισμα του Αγίου Ευσταθίου (Μυλοπόταμος). Συνεχίζουμε λοξώς δεξιά πάνω στον κύριο δρόμο ο οποίος σύντομα στρέφει δεξιά προς την ενδοχώρα.

[Στα 2.830 μέτρα] Ο δρόμος διασχίζει ρέμα και στρέφει αριστερά. Όμορφη θέα της ακτής και του Μυλοποτάμου με τους φημισμένους αμπελώνες του.

[Στα 3.450 μέτρα] Φτάνουμε σε κύρια διακλάδωση. Ο κύριος δρόμος συνεχίζει αριστερά προς τον αρσανά της Ι.Μ. Φιλοθέου (σε 500 μ.), τον αρσανά της Ι.Μ. Καρακάλου (σε 1,6 χλμ.) και την Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας (σε 16,8 χλμ.) ενώ ο δρόμος προς τα δεξιά προς την Ι.Μ. Φιλοθέου (με σήμανση).

Παίρνουμε τη δεξιά κατεύθυνση που σύντομα αρχίζει να ανηφορίζει και στρέφει απότομα προς τα δεξιά.

Το Κάθισμα Αγίου Ευσταθίου ή Μυλοποτάμου

Το Κάθισμα Αγίου Ευσταθίου ή Μυλοποτάμου υπάγεται στη Μονή Μεγίστης Λαύρας και ιδρύθηκε από τον Άγιο Αθανάσιο, για να χρησιμεύσει σαν τόπος ανάρρωσης μοναχών.

Έχει μορφή συγκροτήματος με αμυντικό πύργο και αρκετή εδαφική έκταση με αμπελώνες. Βρίσκεται σε απόσταση οκτώ χιλιομέτρων περίπου, βορειότερα της μονής, κοντά στη μονή Καρακάλου. Σήμερα χρησιμοποιείται ως οινοποιείο και είναι γνωστό για το εξαιρετικής ποιότητας κρασί.

[Στα 3.900 μέτρα] Αφήνουμε τον δρόμο και μπαίνουμε σε μονοπάτι στα δεξιά μας.

[Στα 4.340 μέτρα] Διασχίζουμε χωματόδρομο ξανά. Συνεχίζουμε ευθεία μπροστά μας στο μονοπάτι, ανηφορικά.

Λίγο πιο πάνω, διασχίζουμε χωματόδρομο ξανά. Συνεχίζουμε ευθεία μπροστά μας στο μονοπάτι, ανηφορικά.

[Στα 4.730 μέτρα] Αγνοούμε μονοπάτι από πίσω αριστερά που οδηγεί σε κελί. Συνεχίζουμε ευθεία.

Στη διασταύρωση (200 μέτρα παρακάτω), ακολουθούμε το καλντερίμι απότομα αριστερά, ανηφορικά (με σήμανση). Δεν συνεχίζουμε ευθεία στο μονοπάτι/χωματόδρομο. Προσοχή: Μπορεί να μην το εντοπίσουμε εύκολα.

[Στα 5.100 μέτρα] Διασχίζουμε δρόμο με μεταλλικό σταυρό πίσω δεξιά μας. Συνεχίζουμε ευθεία στο καλντερίμι, ανηφορικά.

Το μονοπάτι καταλήγει σε πλάτωμα (χώρος στάθμευσης/ελιγμών οχημάτων). Στρίβουμε δεξιά κινούμενοι πάνω στο δρόμο προς το μοναστήρι που είναι εν όψη μπροστά μας.

Φτάνουμε στην πύλη της Ι.Μ. Φιλοθέου.

Η συνέχεια στο επόμενο επεισόδιο, με την περιγραφή της διάσχισης από την Ι.Μ. Φιλοθέου στην Ι.Μ. Καρακάλου.

Πηγές
athosfriends.org
odysseus.culture.gr
kastra.eu
monastiria.gr