Όρβηλος, το τελευταίο σύνορο

Ημέρες καραντίνας. Ημέρες απομόνωσης και μοναξιάς. Η μοναξιά αποτελούσε πάντοτε για μένα ένα τεράστιο ερωτηματικό.

Την είχα συνδέσει με ότι πιο αρνητικό μπορεί να συμβεί στη ζωή ενός ανθρώπου. Αντικοινωνικότητα, αγοραφοβία, χωρισμός, κατάθλιψη, θάνατος.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Είναι το ίδιο η μοναξιά από επιλογή με την μοναξιά που έφεραν οι μοίρες και τα χρόνια στη ζωή ενός ανθρώπου;

Οι εμπειρίες της ζωής μου δίδαξαν τούτο, ότι η μοναξιά ως μια συνειδητή επιλογή είναι το τελευταίο σύνορο ελευθερίας του ανθρώπου. Και εξηγούμαι.

Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να συμβιβάζονται με αυτόν που είναι δίπλα τους, από το να έχουν το θάρρος να σταθούν μόνοι τους απέναντι σε κάθε περίσταση.

Επιλέγουν ανούσιες στιγμές με άλλους και από την άλλη φοβούνται ουσιαστικές στιγμές με τον εαυτό τους.

Κι ο λόγος είναι ένας. Ο φόβος της μοναξιάς, που με την σειρά του ξυπνάει μέσα τους τον βαθύτερο φόβο του θανάτου. Αυτό εγώ το λέω καταναγκασμό και σκλαβιά.

Έρχεται, όμως, κάποια στιγμή στη ζωή μας που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τη βαθιά αλήθεια ότι στην ουσία είμαστε τελικά μόνοι είτε περιστοιχιζόμαστε από άλλους, είτε όχι, και ότι αυτό είναι μέρος και συνθήκη της ανθρώπινης ύπαρξης.

Γι’ αυτό ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι έτοιμος να μείνει μόνος του και να ‘ρθει αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό.

Η μοναξιά από επιλογή, η μοναχικότητα δηλαδή, δεν είναι μια ιδανική κατάσταση, είναι όμως συνειδητή.

Αυτή είναι για εμένα η ιδανική έννοια της μοναξιάς. Γι’ αυτό πιστεύω ακλόνητα πως η μοναξιά, εάν και μόνο εάν είναι συνειδητή επιλογή, τότε είναι και ελευθερία.

Είναι, μάλιστα, το τελευταίο σύνορο της ελευθερίας του ανθρώπου και η αφορμή για μια ειλικρινή ενδοσκόπηση.

Να ζυγίσει την ζωή και τις πράξεις του και να επαναπροσδιορίσει τα θέλω και τους στόχους του.

Είναι μεγάλη η γοητεία της μοναξιάς από επιλογή και ακόμα μεγαλύτερα τα όσα διδάσκει στους ανθρώπους.

Σε μια εποχή που οι άνθρωποι μιλούν χωρίς να έχουν κάτι να πουν, κλεισμένοι μέσα στη γυάλα ενός διαδικτυακού κόσμου που ρέπει διαρκώς στον εγωισμό και την αυταρέσκεια, κάποιοι επιλέγουν να μείνουν στην αφάνεια, αναζητώντας την εσωτερική γαλήνη σε τόπους όπου τα ανθρώπινα μέτρα καταργούνται.

Κάποιοι επιλέγουν να περπατήσουν μόνοι τους το μονοπάτι της αναζήτησης του άγνωστου, του ωραίου και του αληθινού.

Κι αν σταθούν τυχεροί, σ’ αυτή την μοναχική πορεία, θα συναντήσουν τόπους αυθεντικούς, μεγαλειώδεις και απομονωμένους, σαν να ‘ναι βγαλμένοι από παραμύθι. Πραγματικούς θησαυρούς.

Τέτοιους θησαυρούς, όμως, δεν πρέπει να τους κρατάς για τον εαυτό σου, αλλά να τους μοιράζεσαι με όσους περισσότερους μπορείς.

Παρόλο που η ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα έχει αφήσει το στίγμα της σε κάθε γωνιά του πλανήτη, υπάρχουν ακόμα μέρη που διατηρούν (σε κάποιο βαθμό) την παρθένα ομορφιά τους.

Στη χώρα μας, υπάρχουν ορεινές περιοχές και βουνά, κυρίως στα βόρεια σύνορά μας, βυθισμένα στην αφάνεια και την ανυποληψία, με μόνο αγαθό σε αφθονία την άγρια ομορφιά των τοπίων τους.

Θες η γεωγραφική τους θέση, θες η έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος, θες η τύχη… αυτές οι περιοχές έχουν καταφέρει να διατηρήσουν αλώβητη την αρχέγονη βιοποικιλότητα τους.

Ένας τέτοιος θησαυρός της φύσης είναι και ο Όρβηλος. Ένα απομονωμένο και μοναχικό βουνό της Μακεδονίας, στα σύνορα Ελλάδας-Βουλγαρίας, που μοιράζεται μεταξύ των νομών Δράμας και Σερρών.

Η ψηλότερη κορυφή (εντός Ελλάδας) είναι ο Τσολιάς, με υψόμετρο 2.213 μέτρα. Το βουνό αποτελεί τμήμα του συγκροτήματος του Ανατολικού Όρβηλου, με μέγιστο υψόμετρο 2.914 μέτρα εντός Βουλγαρίας, ο οποίος είναι η νότια απόληξη της οροσειράς Πιρίν.

Στα δυτικά το βουνό ενώνεται με τα όρη του Άγκιστρου Σερρών. Στα νότια υψώνονται τα όρη Βροντούς και το Μενοίκιο Όρος, ενώ στα ανατολικά απλώνονται οι λόφοι και οι πεδιάδες του Κατάφυτου και του Νευροκοπίου που χωρίζουν τον Όρβηλο από το Φαλακρό.

Η βουλγάρικη ονομασία του βουνού είναι Σλαβιάνκα και η ψηλότερη κορυφή του Βράχος Γκότσεβ.

Άλλες κορυφές του βουνού είναι: α) Στη συνοριογραμμή: Πυραμίδα 100 (2.203 μ.), Πυραμίδα 98 ή Σαμπράν Βραχ (2,196 μ., εντός βουλγαρικού εδάφους), Αλή Μποτούς (2.173 μ.), β) Στη δυτική πλευρά του νομού Σερρών: Ανώνυμη (2.042 μ.), Τριγωνικό (1.890 μ., πάνω στα σύνορα των δύο νομών), Πετροκόρφι (1.538 μ.), Άκορφον (1.411 μ.), Πετρωτό (1.348 μ.), Ψωριάρικο (1.174 μ.), γ) Στην ανατολική πλευρά του νόμου Δράμας: Καμήλα (1.761 μ.), Πανόραμα (1.337 μ.).

Το βουνό αναφέρεται από τον Ηρόδοτο (5ος π.Χ. αιώνας) και αργότερα από τον Αρριανό (2ος μ.Χ. αιώνας) στην περιγραφή της πορείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κατά την εκστρατεία του εναντίον των Τριβαλλών: «…ορμηθέντα δη (Αλέξανδρον) εξ Αμφιπόλεως εμβαλείν ες Θράκην την των αυτονόμων καλουμένων Θρακών, Φιλίππους πόλιν εν αριστερά έχοντα και τον Όρβηλον το όρος …».

Στην τοπική λαϊκή παράδοση χαρακτηρίζεται ως το “αλύπητο βουνό”, αφού έχει συνδεθεί με διάφορους θρύλους αναφορικά με θανάτους ανθρώπων που εκτέθηκαν στις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες των παγωμένων χειμωνιάτικων νυχτών.

Από τον Όρβηλο πηγάζουν αρκετά ρέματα, όπως το Κοιμισμένο, οι Κυδωνιές, το Μαυροπούλι κ.α. που χύνονται στον Κρουσοβίτη ποταμό, ο οποίος εκβάλλει στον Στρυμόνα.

Η βλάστηση από την ελληνική μεριά είναι πιο αραιή σε σχέση με την βουλγαρική. Στη περιοχή υπάρχουν δάση από μακεδονική ελάτη, πεύκων, οξιάς και μικροί πληθυσμοί από σημύδες ενώ κοντά στις γυμνές κορυφές υπάρχουν διάσπαρτα ρόμπολα.

Η απουσία βόσκησης δημιουργεί υποαλπικές περιοχές με ψηλά χορτολίβαδα, πλούσια σε αγριολούλουδα. Το περπάτημα σ’ αυτά τα εκτεταμένα αλπικά λιβάδια είναι πραγματικά απολαυστικό.

Η γεωγραφική θέση του βουνού και η σχετική απομόνωση, το κατατάσσει σε πολύ σημαντικό πέρασμα για τον λύκο. Άλλα θηλαστικά είναι τα ζαρκάδια, οι αγριόγατες, οι αλεπούδες, οι αρκούδες, οι νυφίτσες, οι αγριόχοιροι, οι λαγοί, οι ασβοί, οι σκίουροι, κ.α.

Ο Όρβηλος θεωρείται ένας κορυφαίος προορισμός για τους λάτρεις των πεταλούδων και κάθε χρόνο τον επισκέπτονται πολλοί φυσιολάτρες που ψάχνουν για σπάνια λεπιδόπτερα.

Οι κυριότεροι οικισμοί που είναι χτισμένοι στους νότιους πρόποδες του βουνού είναι το Αχλαδοχώρι και το Καρυδοχώρι στο νομό Σερρών και οι οικισμοί του Κατάφυτου και Βαθύτοπου στο νομό Δράμας.

Στα νότια του βουνού και σε υψόμετρο 840 μέτρων βρίσκεται η μικρή τεχνητή λίμνη του Κατάφυτου, η οποία κατασκευάστηκε για την άρδευση της πεδιάδας του Βαθύτοπου.

Τροφοδοτείται από τους χειμάρρους Περσέκ και Σινέ και άλλα μικρότερα ρέματα, ενώ τροφοδοτεί με την σειρά της το ρέμα Βαθυτόπου που φεύγει προς τα ανατολικά.

Η λίμνη Κατάφυτου διακρίνεται για το ειδυλλιακό της τοπίο, τις δαντελωτές όχθες και το μικρό νησάκι που βρίσκεται στα δυτικά που ενώνεται με τις όχθες με ένα μικρό γεφυράκι.

Από την περιοχή της λίμνης ξεκινάνε τα λιγοστά μονοπάτια που ανηφορίζουν μέχρι την κορυφογραμμή του Όρβηλου.

Ψάχνοντας παλιούς και νέους χάρτες της περιοχής, ξεχώρισα ένα μονοπάτι, το οποίο ξεκινάει από τη θέση “Μεταλλεία Σιδήρου” στα βορειοανατολικά της λίμνης και αποφάσισα να το ιχνηλατήσω.

Φεύγουμε οδικώς από το χωριό Κατάφυτο Δράμας, με κατεύθυνση την ομώνυμη τεχνητή λίμνη, με αρκετή καθυστέρηση λόγο ενός αναπάντεχου περιστατικού (το οποίο θα θυμόμαστε για πολλά χρόνια).

Μην περιμένετε να σας πω πώς θα φτάσετε στο Κατάφυτο. Βάλτε το στο Google Maps και θα βρείτε την βέλτιστη διαδρομή.

Προκειμένου, λοιπόν, να κερδίσουμε χρόνο, μετά από 2 χιλιόμετρα, και λίγο πριν φτάσουμε στη λίμνη, στρίβουμε δεξιά σε δασικό χωματόδρομο καλής βατότητας (καλοκαίρι 2019).

Μετά από 1 χιλιόμετρο, σε δεξιά φουρκέτα, στρίβουμε αριστερά σε δευτερεύοντα χωματόδρομο.

Μετά από 300 μέτρα περίπου (σε αριστερή στροφή) φτάνουμε στο σημείο της αφετηρίας, σε υψόμετρο 940 μέτρων.

Ακολουθούμε τα ίχνη ενός “ξεχασμένου” μονοπατιού, χωρίς σήμανση φυσικά, με κατεύθυνση βορειοδυτική.

Μετά από ένα τέταρτο βγαίνουμε σε μικρό ξέφωτο, πριν χωθούμε πάλι ανάμεσα σε συστάδες νεαρών πεύκων.

Στη συνέχεια, ανηφορίζουμε στ’ αριστερά μας σε μικρή ράχη με αραιή βλάστηση, και λίγο πιο πάνω έχουμε την πρώτη οπτική επαφή με την τεχνητή λίμνη Καταφύτου, η οποία δεσπόζει στα νώτα μας.

Συνεχίζουμε την πορεία πάνω στη ράχη, ώσπου βρίσκουμε φαρδύ μονοπάτι (ίσως παλιός υλοτομικός δρόμος) το οποίο ακολουθούμε για 200 μέτρα περίπου, πριν το αφήσουμε για ν’ ανηφορίσουμε στ’ αριστερά σας σε πευκόφυτη πλαγιά με διάσπαρτες σημύδες.

Μετά από 1 ώρα πορείας είμαστε στα 1.300 μέτρα υψόμετρο και τραβερσάρουμε δασωμένη πλαγιά, κινούμενοι σε ένα μονοπάτι ευδιάκριτο μεν, δύσβατο δε λόγω της πυκνής βλάστησης. Μπροστά μας απλώνονται οι μεγαλειώδεις αλπικές πλαγιές του βουνού.

Μετά από 250 μέτρα, στρίβουμε αριστερά, ανηφορίζοντας direct πάνω στην πλαγιά, με σκοπό να βγούμε στο αλπικό τμήμα του βουνού.

Κινούμαστε καθαρά με κατεύθυνση, μέσ’ τα ρουμάνια, προσπαθώντας να βρούμε τα πιο ευκολοδιάβατα περάσματα. Δεν ήταν κι εύκολο.

Μ’ αυτά και με κείνα, καταφέραμε να βγούμε σε ράχη, στο αλπικό πεδίο του βουνού, στα 1.470-1.500 μέτρα υψόμετρο και τα πράγματα πλέον γίνονται πιο εύκολα. Έχει περάσει 1 ώρα και 20’ και έχουμε διανύσει 2,8 χιλιόμετρα.

Ένα υπέροχο αλπικό λιβάδι απλώνεται μπροστά μας, ένα καταπράσινο χαλί με υπέροχα χρώματα και ευωδιαστά αρώματα. Ιδανικό σημείο για την πρώτη γενναία στάση για αναπλήρωση υγρών και δυνάμεων.

Η πορεία είναι προφανής, το μονοπάτι είναι πιο ευδιάκριτο, ενώ πολύτιμο σύμμαχο θα έχουμε πλέον και τα σημάδια ενός αγώνα ορεινού τρεξίματος που γίνεται τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη περιοχή, τον Frozen Peaks, μια ελπίδα ζωής σ’ έναν τόπο που βυθίζεται στον μαρασμό και την εγκατάλειψη.

Συνεχίζουμε την ανάβαση τραβερσάροντας από τα δεξιά τον κώνο της κορυφής Τριγωνικό (1.890 μ.).

Μετά από 2,5 ώρες και 4,7 χιλιόμετρα πορείας, φτάνουμε στο διάσελο Τσολιάς-Τριγωνικό. Είμαστε στα 1.710 μέτρα υψόμετρο και μπροστά μας ορθώνεται η απότομη ράχη του Τσολιά.

Το σύννεφο που έχει κάτσει πάνω στην ψηλότερη κορυφή του βουνού περιορίζει την ορατότητά μας, δεν μας εμποδίζει όμως να θαυμάσουμε τις εντυπωσιακές ορθοπλαγιές που ξεδιπλώνονται στα δεξιά μας, καθώς ανηφορίζουμε.

Βρισκόμαστε πλέον στα 2.000 μέτρα υψόμετρο. Αγνοούμε τη σήμανση του μονοπατιού που ανηφορίζει δεξιά προς την κορυφή που φιλοξενεί την Πυραμίδα 100 των ελληνοβουλγαρικών συνόρων και συνεχίζουμε ευθεία, αποφασίζοντας ν’ ανεβούμε στην κορυφή από την χορταριασμένη νότια πλαγιά του Τσολιά.

Έτσι, μετά από 4 ώρες και 7 χιλιόμετρα πορείας, έχουμε πατήσει στην ψηλότερη κορυφή του Όρβηλου, τον Τσολιά, στα 2.213 μέτρα υψόμετρο.

Στη επιστροφή, θα περάσουμε από την Πυραμίδα 100, που έχει καλύτερη θέα προς τα νότια και κυρίως τον κάμπο του Βαθυτόπου.

Φτάνοντας στη ράχη στα 1.500 μέτρα υψόμετρο, αποφασίζουμε να μην κατέβουμε από τα ίδια (ώστε να γλιτώσουμε την ταλαιπωρία της κίνησης μέσα σε πυκνή βλάστηση) και ν’ ακολουθήσουμε την σήμανση του ορεινού αγώνα τρεξίματος.

Θα κινηθούμε πάνω στη ράχη για περίπου 1 χιλιόμετρο και στη συνέχεια, ένα όμορφο μονοπάτι θα μας κατεβάσει γλυκά σε έναν χωματόδρομο, αφού πρώτα διασχίσουμε ένα υπέροχο δάσος δασικής πεύκης.

Θα περπατήσουμε συνολικά τέσσερα ακόμα χιλιόμετρα σε χωματόδρομο, περνώντας αρχικά από τα ερείπια ενός φυλακίου των οχυρών της “γραμμής Μεταξά”, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων (υπάρχει και τριγωνομετρικό κολωνάκι) και στη συνέχεια από τη θέση “Διάβαση Αγίας Παρασκευής” (δεν γνωρίζω αν η ονομασία αυτή είναι τυχαία ή υπάρχει θρησκευτικό υπόβαθρο).

Έτσι, μετά από συνολικά 17 χιλιόμετρα (7 στην ανάβαση και 10 στην κατάβαση) και 7 ώρες πορείας (4 στην ανάβαση και 3 στην κατάβαση), επιστρέψαμε στην αφετηρία μας, ολοκληρώνοντας ένα προσκυνηματικό ταξίδι στα δάση του Όρβηλου, στα αλπικά του λιβάδια, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, εκεί που ο χρόνος έχει σταματήσει, η ανθρώπινη παρουσία έχει περιοριστεί κι η φύση έχει αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Πόσο δίκιο είχε εκείνος που κάποτε είχε πει ότι:

Τα πάντα που αξίζουν σεβασμό και θαυμασμό γεννήθηκαν μέσα στην απομόνωση και μοναχικότητα, μακριά από την κοινωνία.