Διάσχιση Πενταδάκτυλου: Το Ιερό Δισκοπότηρο της ελληνικής ορειβασίας (Μέρος Α)

συντάκτης Hiking Experience · Δημοσιεύτηκε 27/06/2019 · Ενημερώθηκε 26/05/2024

Το ανάπτυγμα της κορυφογραμμής του Πενταδάκτυλου από την κορυφή Σπανακάκι (2.024 μ.)

Ταΰγετος ή Πενταδάκτυλος. Το ιερό δισκοπότηρο των ορειβατών. Μια διάσχιση που αντανακλά τα όνειρα, τους φόβους και τις ενδόμυχες επιθυμίες τους.

Όταν ξεκίνησα την προσπάθεια να καταγράψω τις εμπειρίες μου από την διάσχιση του Πενταδάκτυλου, δεν περίμενα ότι θα ήταν τόσο δύσκολη.

Οι ψηλές κορυφές του Ταΰγετου από τις “Πόρτες”. Αριστερά ο Προφήτης Ηλίας (2.405 μ.), δεξιά η Αθάνατη Ράχη και στο βάθος το Χαλασμένο (2.204 μ.).

Πέρασαν ώρες, πέρασαν μέρες κι ούτε μια λέξη δεν είχα καταφέρει ν’ αποτυπώσω στο χαρτί. Τι γίνεται; Γιατί μου συμβαίνει αυτό; Πώς είναι δυνατόν να μη βγαίνουν οι λέξεις;

Και τότε θυμήθηκα τα λόγια του Στρατή Μυριβήλη, ο οποίος παρομοιάζει τον Ταΰγετο με την 3η Συμφωνία (ή Ηρωική) του Μπετόβεν, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι:

«Ο Ταΰγετος είναι απερίγραπτος, αδύνατον να εκφραστεί χωρίς τη μουσική του Μπετόβεν. Τόσο πυκνή, τόσο κυριαρχική είναι η επιβολή του πάνω στην ψυχή του ανθρώπου. Είναι το ίδιο όπως αντικρίζεις ένα τεράστιο μνημείο μεγαλοφυΐας. Η εντύπωση είναι ακαθόριστη στις λεπτομέρειες, όμως το νόημά του είναι όρθιο. Σε αναγκάζει να σταθείς και να το δεχθείς και συ όρθιος. Να το δεχθείς κατάστηθα σα μια μεγάλη ευτυχία ή μια θεομηνία που σου κρούει την ψυχή και σου γυρεύει προστακτικά μιαν απάντηση».

Η χειμερινή μαγεία της κορυφογραμμής του Πενταδάκτυλου από το Σπανακάκι

Μια σύντομη αναζήτηση στο You Tube ήταν αρκετή για να πλημμυρίσει το δωμάτιο από τους ήχους της Ηρωικής, ένα ξέσπασμα της δημιουργικής ενέργειας του κορυφαίου μουσουργού που ανυψώνει την ψυχή και απογειώνει τις αισθήσεις. Πόσο δίκιο είχε ο Μυριβήλης!

Η μυστηριώδης πυραμίδα του Προφήτη Ηλία (2.405 μ.) εξάπτει το φαντασιακό του ορειβάτη

Ό,τι διαβάσεις παρακάτω, λοιπόν, είναι η συγκίνησή μου που βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί.

Λόγια που γράφτηκαν αβίαστα σ’ ένα χαρτί, που ίσως ίσως δεν βγάζουν νόημα γιατί ‘ναι λόγια που γεννάει η ψυχή και το συναίσθημα, κι αυτά πάνε κόντρα στο νου.

Η ορειβασία πηγάζει από την ψυχή. Δεν μαθαίνεται. Δεν γράφονται στο χαρτί τα συναισθήματα του ορειβάτη για να τ’ αποστηθίσεις.

Δεν μπορεί κάποιος ν’ ανέβει στην κορυφή ενός βουνού χωρίς ψυχή. Η διάσχιση του Πενταδάκτυλου είναι μια κατάθεση ψυχής.

Συχνά οι άνθρωποι έχουμε μια πολύ συνηθισμένη αυταπάτη. Νομίζουμε ότι μπορούμε να καταλάβουμε μια κατάσταση, επειδή έχουμε διαβάσει βιβλία, έχουμε δει ταινίες, έχουμε σκεφτεί.

Νομίζουμε ότι ξέρουμε τι είναι η προσφυγιά, επειδή ήταν πρόσφυγες οι πρόγονοι μας ή επειδή συγχρωτιζόμαστε με πρόσφυγες.

Νομίζουμε ότι ξέρουμε τι είναι ο πόλεμος, επειδή είδαμε το Πλατούν και τη Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν.

Νομίζουμε ότι μπορούμε να καταλάβουμε το δράμα ενός γονιού που έχασε το παιδί του, επειδή είμαστε γονείς κι εμείς.

Οι πρώτες ηλιαχτίδες ζεσταίνουν τις ακρώρειες του Χαλασμένου

Όμως τίποτα δεν μπορείς να το καταλάβεις, να το νιώσεις όπως πραγματικά είναι, αν δεν το βιώσεις, αν δεν γίνεις εσύ το υποκείμενο.

Εξ αποστάσεως, εξ ωσμώσεως, με βιβλία και φαντασίες, δεν ζεις κάτι, παριστάνεις ότι το ζεις, υποθέτεις πώς θα είναι αν το ζούσες.

Ο Ταΰγετος είναι ένα γλυπτό της Φύσης. Και όπως όλα τα γλυπτά για να τα εκτιμήσεις δεν αρκεί να τα παρατηρείς από μακριά. Είναι απαραίτητη και η αίσθηση της αφής.

Έτσι και για τον Ταΰγετο, για να νιώσεις την ιδιαιτερότητά του πρέπει να τον ακουμπήσεις σώμα με σώμα, πρέπει να τον περπατήσεις, πρέπει να ποτίσεις με τον ιδρώτα σου τις κακοτράχαλες πλαγιές του.

Η σκιά του Προφήτη Ηλία πέφτει πάνω στον Μεσσηνιακό κόλπο

Βαθιά δωρικός και αισθαντικός, ο Ταΰγετος δεν είναι ένα βουνό σαν όλα τ’ άλλα. Είναι ιδιαίτερος γιατί είναι αλλιώτικος κάθε στιγμή της μέρας, κάθε εποχή του χρόνου και όχι μόνο.

Είναι ιδιαίτερος και μοναδικός γιατί μάθαμε να τον θωρούμε με τα μάτια της ψύχης και να καθρεφτίζονται πάνω στις ορθοπλαγιές του όλα μας τα συναισθήματα, οι σκέψεις κι οι προσδοκίες.

Απαράμιλλος και ακούραστος αρχιτέκτονας είναι η Φύση. Εκατομμύρια χρόνια δουλεύει υπομονετικά για να σμιλέψει τ’ ανεπανάληπτα έργα της.

Ένα τέτοιο έργο είναι κι ο Ταΰγετος ή Πενταδάκτυλος, η ωραιότερη και ψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου.

Από πολύ νωρίς συνδέθηκε με την αρχαία ελληνική μυθολογία και πήρε την ονομασία του από την Ταϋγέτη, μια από τις Πλειάδες, κόρες του Άτλαντα και της Πλειόνης.

Η Ταϋγέτη απέκτησε από τον Δία τον Λακεδαίμονα, ήρωα της περιοχής, ο οποίος έδωσε στο γειτονικό βουνό το όνομα της μητέρας του.

Κατά τον Ησύχιο τον Αλεξανδρέα, η ονομασία προέρχεται από την λέξη Ταΰς, που σημαίνει μέγας, πολύς.

Στα Βυζαντινά χρόνια η οροσειρά αναφέρεται από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Ζ’ τον Πορφυρογέννητο με την ονομασία Πενταδάκτυλος, από τα πέντε αντερείσματα που εμφανίζει στην ανατολική πλευρά της.

Μεγαλοπρεπής και επιβλητικός, “όρος υψηλόν τε και όρθιον” κατά τον Στράβωνα, ο Ταΰγετος είναι ένα από τα μεγαλύτερα βουνά της Ελλάδας, με μήκος 115 χλμ. περίπου, μέγιστο πλάτος 30 χιλιόμετρα και έκταση 2.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Ο εντυπωσιακός ορεινός όγκος του έχει το μεγαλύτερο ύψος απ’ όλα τα βουνά της Πελοποννήσου (2.405 μ.) και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ως “τρούλος του Μοριά”.

Ο ορεινός όγκος του Ταΰγετου ξεκινάει από το νότιο κομμάτι της Αρκαδίας, συνεχίζει νότια, ακριβώς πάνω στα όρια Λακωνίας και Μεσσηνίας και φτάνει μέχρι τη Μάνη και το ακρωτήριο Ταίναρο.

Η χιονισμένη πυραμίδα του Προφήτη Ηλία από τις “Πλάκες”

Όμορφα χωριά, δύσβατα μονοπάτια, εύφορες κοιλάδες, διαδοχικές χαραδρώσεις που καταλήγουν στη θάλασσα, απότομες κορυφές και μεγάλα οροπέδια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του Ταΰγετου.

Στη δυτική πλευρά του βρίσκεται η περιοχή της Καλαμάτας και στην ανατολική ο Μυστράς και η Σπάρτη.

Ψηλότερη κορυφή του βουνού, αλλά και της Πελοποννήσου, είναι ο Προφήτης Ηλίας (2.405 μ.). Άλλες κορυφές του βουνού είναι το Σιδηρόκαστρο (2.340 μ.), το Σπανακάκι (2.024 μ.), η Νεραϊδοβούνα (2.021 μ.), τα Γούπατα (2.032 μ.), το Κουφοβούνι (1.850 μ.), το Χαλασμένο Βουνό (2.204 μ.) κ.α.

Μια ακόμη άποψη (καλοκαιρινή αυτή τη φορά) του Προφήτη Ηλία από τις “Πλάκες”

Το μεγαλύτερο μέρος του βουνού -όπως και τα περισσότερα βουνά της Πελοποννήσου- και ιδιαίτερα η ανώτερη ζώνη του, αποτελείται από πλακώδεις κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους.

Στο ανατολικό μέρος εμφανίζονται σχιστόλιθοι και φυλλίτες, ενώ πολλές ορθοπλαγιές σχηματίζονται από κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους και δολομίτες.

Οι ανατολικές πλαγιές του βουνού σχηματίζουν πολλές χαράδρες, οι οποίες τροφοδοτούν με νερό τον Ευρώτα, το σπουδαιότερο ποτάμι της νότιας Πελοποννήσου.

Από το συγκρότημα των κεντρικών κορυφών απορρέουν τα νερά που σχηματίζουν στα δυτικά το ποτάμι της Καρδαμύλης και της Σαντάβας, τον Νέδωνα και τον Πάμισσο, ενώ στα βόρεια απορρέει ο παραπόταμος του Αλφειού Καρνίων.

Πανοραμική θέα προς τον βορρά από τον Προφήτη Ηλία. Μπροστά μας ξεδιπλώνεται η κορυφογραμμή της Αθάνατης Ράχης και στα δεξιά ορθώνεται το Χλασμένο.

Νομίζω, όμως, ότι την πιο αντιπροσωπευτική περιγραφή της συγκίνησης που σου προκαλεί η θέα της εμβληματικής οροσειράς, την δίνει ο Κώστας Ουράνης στο βιβλίο του «Ελλάδα»:

«Κανένα βουνό απ΄ όσα είδα στη ζωή μου -από το Μον Μπλαν με τα αιώνια απάτητα χιόνια ίσαμε τις πιο άγριες ισπανικές σιέρρες- δε μου έκανε ποτέ την εντύπωση που αισθάνθηκα, που δέχθηκα, κατάστηθα θα έπρεπε να πω, όταν από μια ψηλή καμπή του αμαξιτού δρόμου προς τη Σπάρτη αντίκρισα τον Ταΰγετο σ΄ όλο τούτο επιβλητικό ύψος.

Άποψη της κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου από την Αθάνατη Ράχη

Δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα υπήρχε βουνό με τέτοιο χαρακτήρα, τέτοιαν ατομικότητα. Η εικόνα του ήταν άφθαστα μεγαλοπρεπής. Παρουσιάζεται στηριγμένος σε τεράστιες, συμπαγείς πλαγιές, παρόμοιες με στηρίγματα τειχών, χρώματος μωβ και μολυβένιου, και οι κορφές του, που έχουν σχήματα πυραμίδων ξεκόβονται στο γαλανό ουρανό κατακάθαρα και σκληρά. Δεν υπάρχουν, όπως συμβαίνει μ’ άλλα ψηλά βουνά, μικρότερες βουνοσειρές να τον μισοκρύβουν και να εμποδίζουν ν’ αγκαλιάσει κανείς με μια ματιά ολόκληρο το ύψος του.

Από την κοιλάδα της Σπάρτης, όπου κάνει φιδίσιους ελιγμούς ο Ευρώτας, και που απλώνεται σα μια θάλασσα πρασινάδας, ο Ταΰγετος σηκώνεται ανεμπόδιστος, ίσιος, ώριμος και δυνατός με μια περήφανη ανάταση -ίσαμε το ύψος των χιονοσκεπασμένων κορυφών του. Καθώς εμφανίζεται έτσι, δε δίνει μόνο μια εντύπωση μεγαλείου, αλλά και μια βαθιά συγκίνηση.

Η μεγαλειώδης νότια ορθοπλαγιά της Νεραϊδοβούνας (2.021 μ.)

Δεν τον φαντάζεται κανείς άψυχο: παγερή αιωνιότητα ύλης. Καθώς υψώνεται θεόρατος και δυνατός, σκιάζοντας τη μεγάλη πεδιάδα, φαντάζει σα μια έμψυχη παρουσία, σα να είναι ο τιτανικός, φρουρός της -και δίνει πραγματικά το μάθημα εκείνο της ενέργειας και της δύναμης, που ένιωσε ο Μωρίς Μπαρρές, όταν τον είδε και με το οποίο εξήγησε το πολεμικό θαύμα της αρχαίας Σπάρτης».

Ο Πενταδάκτυλος από την κορυφή της Νεραϊδοβούνας

Διάσχιση Πενταδάκτυλου
1 Βουνό – 5 Κορυφές – Χιλιάδες αναμνήσεις

Η επική διάσχιση του Πενταδάκτυλου ξεκινάει από το παλιό σχολείο της Αναβρυτής σε υψόμετρο 750 μέτρων περίπου και αμέσως μπήκαμε σε περιπέτειες.

Το ανάπτυγμα του Πενταδάκτυλου όπως φαίνεται από την Αναβρυτή

Στην αρχή ακολουθούμε την σήμανση του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4, όμως σύντομα (κατά διαβολικό τρόπο) θα ακολουθήσουμε τη γραμμή ενός παλιού μονοπατιού (χωρίς σήμανση), στο ύψος ενός χαρακτηριστικού μικρού καταρράκτη λίγο έξω από το χωριό.

Το μονοπάτι αυτό σε ορισμένα σημεία έχει αρχίσει να κλείνει, οδηγώντας μας σε άσκοπο σπατάλισμα χρόνου και δυνάμεων, αν αναλογιστούμε και το βαρύ σακίδιο στην πλάτη.

Με πάσα ειλικρίνεια, συνιστώ να ακολουθήσετε πιστά τη σήμανση του Ε4.

Τα μπερδέματα τέλειωσαν μόλις βγήκαμε σε δασικό χωματόδρομο, τον οποίο ακολουθούμε με κατεύθυνση ΝΔ, ενώ μπροστά μας ξεδιπλώνεται η κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου.

Πορεία σε δασικό δρόμο με κατεύθυνση ΝΔ. Μπροστά μας η μεγαλειώδης κορυφογραμμή.

Λίγο πιο κάτω θα συναντήσουμε μια στάνη, με τα απειλιτικά γαβγίσματα των τσοπανόσκυλων να αποδεικνείονται γιαλαντζί.

Μετά από 600 μ. πορείας πάνω στον χωματόδρομο, ο οποίος ουσιαστικά κυκλώνει από αριστερά τον λόφο του Αγ. Ελισσαίου, πέφτουμε επιτέλους πάνω στα σημάδια του Ε4 κι αμέσως ένα αίσθημα αγαλλίασης κυρίευσε την ψυχή μας.

Έχει ήδη περάσει μια ώρα από τότε που ξεκινήσαμε το ταξίδι στ’ όνειρο (ταξίδι στ’ άγνωστο) κι ο καλοκαιρινός ήλιος αρχίζει να δείχνει τις προθέσεις του.

Ευτυχώς σύντομα θα μπούμε σε δασωμένο ακολουθώντας την πυκνή σήμανση και τις ενημερωτικές ξύλινες ταμπέλες.

Στις 2,5 ώρες πορείας βρισκόμαστε στη θέση «Λιβάδι» στ 1.370 μ. υψόμετρο, που όπως μαρτυρά και η ονομασία της, πρόκειται για ένα μικρό οροπέδιο που περιτριγυρίζεται από πυκνή βλάστηση.

Στη θέση “Λιβάδι” ή “Λιβαδάκι” στα 1.370 μέτρα υψόμετρο

Από εκεί το μονοπάτι ανηφορίζει με κατεύθυνση Ν και μετά από 10’ φτάνουμε σε διασταύρωση με ξύλινη ταμπέλα. Στ’ αριστερά ανηφορίζει το μονοπάτι που πηγαίνει στο Σπανακάκι, αλλά βγαίνει στην κορυφογραμμή στη θέση «Πόρτες» (μετά το Σπανακάκι).

Εμείς, όμως, θέλαμε να πιάσουμε την κορυφογραμμή από το ξεκίνημά της, δηλαδή ακριβώς πάνω από τον «Τσάρκο».

Η ταμπέλα μας ενημέρωνε, λοιπόν, ότι το μονοπάτι που έφευγε δεξιά οδηγούσε μετά από 50’ στη θέση «Τσάρκος».

Μια μικρή στάση για ανασυγκρότηση και ξεκινάμε την ανάβαση για τον «Τσάρκο».

Μετά από 1 ώρα βγαίνουμε στον «Τσάρκο» στα 1.730 μ. υψόμετρο. Η ετυμολογία της λέξης μαρτυρά έναν περιφραγμένο τόπο ή μια καλύβα που οι βοσκοί βάζουν τα νεογέννητα αμνοερίφια, όταν οι μανάδες τους πάνε για βοσκή.

Άφιξη στη θέση “Τσάρκος” με τον μισογκρεμισμένο βοτανικό σταθμό

Εμείς συναντήσαμε ένα μισογκρεμισμένο (από το βάρος του χιονιού) πέτρινο κτίσμα, απομεινάρι ενός παλιού βοτανικού σταθμού, καθώς κι ένα κοπάδι καλοθρεμμένες αγελάδες, οι οποίες είχαν φροντίσει να ενισχύσουν με αρκετά κιλά «λιπάσματος» το έδαφος της γύρω περιοχής.

Περνάμε το κτίσμα και συνεχίζουμε για λίγο την ανηφόρα, ώσπου βγαίνουμε στην κορυφογραμμή.